نقش استفاده چند منظوره از مرتع در بهبود شرایط اقتصادی بهره برداران

در بهره برداری از منابع طبیعی، مردم را نمی توان به استفاده عقلانی از منابع مجبور کرد مگر اینکه منابع، نیازهای آن ها را تامین کند و عملیات اجرایی متناسب با سیستم های اجتماعی اقتصادی و فعالیت های آن ها باشد. نگاه کردن به اقتصاد مرتع تنها از دید فرآورده های اصلی (فرآورده های دامی)، نوعی اقتصاد تک محصولی خواهد بود. اعتقاد متخصصین امر اقتصاد این است که اقتصادهای تک محصولی، اقتصادهایی شکننده و بدون ثبات بوده و از نظر سیاسی وابستگی آور است. از آنجایی که در شرایط کنونی به علت چرای بی رویه، اکثر مراتع دارای شرایط نامطلوبی از لحاظ پوشش گیاهی می باشد، در حال حاضر در اکثریت مراتع برداشت علوفه تنها بهبره برداری از حوزه های آبخیز مرتعی به شمار می رود با نگرش سیستمی وجود سایر منابع نیز آشکار می گردد. بخشی از این منابع شامل: محصولات فرعی حاصل از پوشش گیاهی مانند گیاهان دارویی، صنعتی، زینتی، خوراکی، پرورش زنبوعسل، پرورش آبزیان، اکوتوریسم، ژئوتوریسم و ... است. لذا به نظر می رسد که بهره برداری از محصولات فرعی مراتع می تواند یکی از گزینه های مناسب برای بهره برداری چند منظوره از مراتع باشد. چناچه کارشناسان موفق به ترویج شیوه بهره برداری چند منظور از مراتع شوند به یک پارامتر ضروری در مدیریت جامع حوزه آبخیز دست نخواهد یافت. در این تحقیق سعی بر آن است که راهی برای جلوگیری تخریب مراتع به وسیله دام و بهبود شرایط اقتصادی بهره برداران از طریق استفاده چند منظوره از مراتع اتخاذ گردد. این مقاله که به شیوه مروری و با بررسی منابع مکتوب و کتابخانه ای تدوین شده، سعی بر آن دارد ضمن بیان عوامل مخرب مرتعی، نقش و اهمیت استفاده چند منظوره از مراتع بر اقتصاد و معیشت پایدار را بیان کند. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می دهد که مهم ترین عامل کاهش دهنده شایستگی مراتع (برای استفاده های مختلف) شاخص اقتصادی تولید می باشد که می توان با مدیریت صحیح و اصولی و چرای در حد ظرفیت مرتع و استفاده از محصولات دیگر آن به افزایش درجه شایستگی مرتع کمک کرد.

Keywords:

توسعه پایدار , محصولات مولد غیرچوبی , نگرش سیستمی , اکوتوریسم , معیشت جایگزین