وهاب علی نیا - دانشجوی دکتری مددکاری اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی؛ رئیس مرکز تحقیقات آسیبهای اجتماعی سازمان بهزیستی استان یزد
مطهره مدنی - کارشناس ارشد مددکاری اجتماعی دانشگاه یزد
جلیل عفتی - مدیر کل بهزیستی استان یزد

طلاق به عنوان یک پدیده چندبعدی و وابسته به فرهنگ، در طول تاریخ، همواره و در همه ی جوامع و قشرهای آن وجود داشته است اما شکل و روشی که زنان و مردان امروز فرآیند طلاق را تجربه میکنند، تغییر کرده است. در شرایطی که اندک مطالعاتی به نگرانی ها، خواسته ها و نیازهای واقعی زنان مطلقه پرداخته اند، این پژوهش با هدف کشف، تبیین و طبقه بندی تجربیات و چالشهای پیش روی زنان مطلقه در فرآیند طلاق و ارائه یافته ها در چارچوب یک مدل پارادایمی انجام گرفت. این پژوهش با رویکرد کیفی و بر اساس روش نظریه زمینهای با مشارکت 18 نفر از زنان مطلقه شهر یزد که حداقل یک سال از زمان ثبت طلاقشان سپری شده و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند در شش ماه پایانی سال 2017 صورت گرفت. نتایج نشان داد زنان مطلقه در کنار چالشهای اقتصادی، ارتباطی و حقوقی، به برخی تغییرات در سبک زندگی و بازنگری در افکار و ارزشها، آسیبهای روحی روانی و پاسخ های جسمانی اشاره داشتند که در فرآیند طلاق تجربه کرده اند. مشارکت کنندگان به مفاهیمی چون فشار اجتماعی برای ازدواج و نگاه جنسیتی به زن، به عنوان شرایط زمینه ای اشاره داشتند. در مدل پارادایمی پژوهش، مفاهیمی چون دروغ و پنهان کاری، اجبار در ازدواج، مقایسه شدن، ناخرسندی عاطفی، سوء مصرف مواد، روابط فرازناشویی، مسائل مالی و انواع آزار و خشونتهای خانوادگی به عنوان شروعکننده های فرآیند طلاق و تصمیم گیری شتابزده، دخالت اطرافیان و ورود غریبه ها به حریم خانواده تحت عنوان شرایط مداخله گر، شناسایی و طبقه بندی شد. شناخت بیشتر و درک عمیق تر پدیده طلاق به مشاوران و سایر متخصصانی که در این زمینه فعالیت میکنند کمک خواهد کرد تا ارتباط بهتری با زنان و خانواده هایی که در معرض طلاق قرار گرفتهاند برقرار نموده؛ نیازها و خواسته های واقعی آنها را بازشناخته و پاسخ دقیق تری به آنها ارائه دهند.

تحقیق کیفی، زنان، فرآیند طلاق، نظریه زمینه ای