فاطمه شمس الدینی مطلق - دانشجوی دکترای فلسفه تعلیم وتربیت، دانشگاه آزاد اسلامی کرمان
عباس توان - هیات علمی دانشگاه شهیدباهنرکرمان

تعلیم و تربیت یکی از مهمترین مسایل و دغدغه های فکری بشر در تمام طول زندگی است و موضوعی است که در هیچ مقطعی از زندگی توقف نمی یابد. این مسیر از آغاز زندگی بشر، که انسان های اولیه بدنبال آموختن بوده اند و اینکه چگونه رفتار کنند، وجود داشته و تا زمان حال ادامه دارد و در آینده نیز ادامه خواهد داشت. حتی در گذشته پیامبران بعثت خود را برای تعلیم و تربیت مردم زمان می دانستند. در نظام آموزشی ما علوم انسانی، با وجود فرهنگ غنی اسلامی ایرانی، کاستی های فراوانی دارد. علوم تربیتی که شاخه ای از علوم انسانی است، به دنبال پرورش انسان های موثر و کارآمدی است که استعدادهای آنها شکوفا شده است. در تعلیم و تربیت اسلامی، تربیت انسان کامل با بهره گیری از معارف دینی امکان پذیر است. موفقیت نظام های آموزشی، مستلزم توجه به آموزه های و حیانی است. از سوی دیگر یافته های بشری در علوم تربیتی نیز نباید مغفول واقع شود. تربیت دینی دانش آموزان از مهم ترین مسایل آموزشی و تربیتی می باشد که مستلزم توجه به دو عامل تاثیرگذار یعنی معلم و برنامه ریزی درسی است و این دو عامل شخصیت افراد را تشکیل می دهند. رسیدن به این هدف بزرگ در نهاد آموزش و پرورش، نیازمند نقشه ای است که به آن برنامه ریزی درسی می گویند. این پژوهش تحلیلی-کتابخانه ای در نظر داشت تا به بررسی نقش برنامه درسی دانش پنهان در فرایندهای تعلیم و تربیت اسلامی بپردازد. نتایج بررسی متون اسلامی و به ویژه نهج البلاغه و همچنین متون علوم تربیتی نشان داد که برنامه درسی دانش پنهان به ویژه تعاملات معلمان، قوانین و مقررات آموزشی، شیوه های تدریس معلمان، تعامل دانش آموزان با یکدیگر و ساختار فیزیکی مدرسه بر دستیابی به اهداف عالی تعلیم و تربیت اسلامی اثر گذارند و نیازمند برنامه ریزی ویژه می باشد.

برنامه درسی دانش پنهان در فرایندهای تعلیم و تربیت اسلامی، نهج البلاغه