ارزیابی حقوق محیط زیست در ایران و مقایسه آن با سایر کشورها

شرایط و اوضاع پس از فروپاشی نظام جنگ سرد و نیز بیداری روزافزون ملت ها در کشورهای در حال توسعه باعث تولد و تکوین نسل جدیدی از حقوق بشر بود. یکی از اصلی ترین مولفه های نسل جدید حقوق بشر، حقوق محیط زیست است.حقوق محیط زیست، در سطوح ملی و بین المللی ، با ایجاد نهادهای حقوقی برای حفاظت از محیط زیست در مدارس حقوق به ویژه از دهه 1970 تکامل یافته است. بر اثر گسترش آلودگی های زیست محیطی و نابسامانیهای پدید آمده در این زمینه ، طبیعت و اکوسیستم موجود در زیست کره با خسارات مادی فراوان روبرو شد و حیات موجودات نده و به ویژه انسان مورد تهدید قرارگرفت. بناباین یرای آنکه با رفتارهای آلاینده و مخرب مقابله شود موضوع محیط زیست وارد نظام کیفری شد. پیچیدگی مباحث زیست محیطی و ماهیت مسایل ان به گونه ای است که پیش بینی یک نظام تشخیص خطا وخطاکار و جبران خسارتها در آن ، بسی دشوار می نماید. بنابراین، در بحث مسولیت الوده سازی و آسیب رساندن به محیط زیست، مسائل حقوقی پیچیده ای مطرح است که هنوز پاسخ های دقیق و الزام آور برای آنه یافت نشده است. قانون اساسی ایران، حاوی اصولی است که به طور مستقیم و غیر مستقیم به حفاظت از محیط زیست مربوط می شود یا برای حفاظت از آن قابل استفاده و استناد است. اصل 50 قانون اساسی صریح ترین حکم قانون گذار اساسی در این زمینه است. علاوه بر آن قوانین و آیین نامه های خاصی نیز برای حفاظت محیط زیست به تصویب مجلس قانون گذار کشور و هیات وزیران رسیده که اهم آنان عبارتند از: قانون شکار و صید مصوب 1346/3/16 (اصلاحی سالهای 1353 و 1375) ، قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 1353/3/28 (اصلاحی 1371) ، قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب 1374/2/3، قانون حفاظت و بهره برداری از منبع آبزی مصوب 1374/6/14، آیین نامه جلوگیری از الودگی هوا مصوب 1373/2/18 و نیز فصل بیست و پنجم و ماده 690 از فصل بیست وششم از قانون مجازات اسلامی مصوب 1375/3/2. نحوه برخورد قوه قضاییه با این قوانین نیز از اهمیت شایانی برخوردار است . نگاهی به سابقه قضایی ایران در این خصوص نشان می دهد که متاسفانه قوه قضاییه کشورمان،علی رغم انکه از ساز و کار قانونی لازم و مناسب برای حمایت و حفاظت از محیط زیست برخوردار است، تا کنون نتوانسته به ایفای نقش قابل قبول در این زمینه که امروزه از بزرگترین دغدغه های بشری است، توفیق یابد. در میان کشورهای در حال توسعه ، هند نمونه خوبی است که قوه قضاییه اش استفاده شایان توجهی از اصول قانون اساسی ، قوانین محیط زیست و احکام مسئولیت مدنی ،در حفاظت از محیط زیست ، به عمل آورده است.