سهیل سبحان اردکانی - دانشیار، گروه محیط زیست، دانشکده علوم پایه، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران.
لعبت تقوی - استادیار، گروه آلودگی های محیط زیست، دانشکده محیط زیست و انرژی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

زمینه و هدف:امروزه مخاطره مصرف مواد غذایی به خصوصمرکبات به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از رژیم غذایی انسان، به واسطه آلودگی محیط زیست با فلزات سنگین به یک چالش جدی تبدیل شده است. مطالعه حاضر با هدف تعیین مخاطره سلامت مصرف مرکبات پرمصرف عرضه شده در بازار مصرف شهر همدان بر اساس پتانسیل خطر عناصر آرسنیک و روی در سال 1394 انجام شد. مواد و روش ها: در این مطالعه تحلیلی (مشاهده ای)، در مجموع 48 نمونه مرکبات از گونه های پرتقال، گریپ فروت، لیموشیرین و نارنگی از 4 مرکز عمده فروش در سطح شهر همدان به صورت تصادفی خریداری و به آزمایشگاه منتقل شد. پس از آماده سازی نمونه ها به روش هضم اسیدی در آزمایشگاه، غلظت تجمع یافته عناصر توسط دستگاه نشر اتمی در سه تکرار خوانده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS (نسخه 20) و آزمون های Test Shapiro-Wilk،One Sample T Test، one-way ANOVA وPearson’s Correlation Coefficient  انجام شد. یافته ها: بیشینه میانگین غلظت عناصر آرسنیک و روی با 0/07±0/09 و 0/09±0/26 میلی گرم در کیلوگرم به ترتیب مربوط به نمونه های گریپ فروت و لیموشیرین بود. از طرفی بر اساس نتایج مطالعه، شاخص مخاطره سلامت برای عناصر مورد مطالعه کوچک تر از 1 بود، در نتیجه مصرف کنترل شده مرکبات برای بزرگسالان و کودکان مخاطره آمیز نمی باشد. نتیجه گیری: هرچند با استناد به نتایج محاسبه شاخص مخاطره سلامت، مصرف مرکبات مورد مطالعه اثر سوء بهداشتی بر سلامت مصرف کنندگان ندارد، ولی با توجه به افزایش نرخ استفاده از نهاده های کشاورزی به ویژه کودهای فسفاته، فاضلاب شهری و لجن فاضلاب توسط کشاورزان، نسبت به پایش دوره ای و منظم مواد غذایی به ویژه اقلام وارداتی از نظر غلظت باقی مانده یا تجمع یافته انواع سموم شیمیایی و سایر فلزات سمی از قبیل جیوه، سرب، کادمیوم و کروم توصیه می شود.

امنیت غذایی, فلز سنگین, مخاطره سلامت, مرکبات