بتول اشرفی - دانشجوی دکترای دانشگاه سیستان و بلوچستان
گیتی تاکی - استادیار زبان شناسی همگانی دانشگاه سیستان و بلوچستان
محمد بهنام فر - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

قصه پردازی را می توان نخستین هنر آدمی درعرصه ی کلام دانست. قرآن کریم نیزبرای پند وراهنمایی بشر از بیان قصه استفاده نموده وزندگی بسیاری از پیامبران را درقالب قصه آورده است. پژوهش حاضر ضمن بررسی خویشکاری ها درمتن داستان های قرآن برمبنای دیدگاه پراپ (1982) تلاش دارد به این سوالات پاسخ دهدکه: آیا هر سی و یک خویشکاری پراپ را می توان در داستان های قرآن یافت آیا با توجه به خویشکاری های یافته شده می توان اولویت های قرآن را ترسیم کرد آیا پس از تحلیل داستان های قرآن با دیدگاه پراپ می توان گفت چه شباهت ها و تفاوت هایی بین متن داستان های قرآن با سایر داستان ها وجود دارد به طور کلی، خویش کاری یعنی، عمل شخصیتی از اشخاص قصه که در پیشبرد قصه حائز اهمیت و از نظر پراپ کوچک ترین جزء سازنده ی قصه های پریان است. تحلیل داستان های قرآن که ازترجمه ی محمدرضا صفوی اقتباس شده، نشان می دهد که: به طور کلی، می توان کلیه ی خویشکاری های پراپ را در داستان های قرآن یافت، اما ماهیتا متفاوت است و بعضی از این خویشکاری ها در قرآن دارای انواعی است که از دیدگاه پراپ در سیر داستان مهم دانسته نشده اند. در قرآن ترسیم هنجارها (بایدها و نبایدها)، خبرگیری وخبردهی ازعقاید و تلاش برای اصلاح عقاید ناصواب، احساس کمبود افراد و التیام این کمبودها، شرارت گمراهان و در نهایت مجازات آنان و ارائه ی نشانه هایی (عوامل جادویی) بر نبوت پیامبران از اولویت های اساسی هستند. علی رغم شباهت هایی همچون به کارگیری خویشکاری های کلی پراپ در سیر پیشبرد داستان ها، وجود جفت هایی همچون خبرگیری-خبریابی، شرارت-مجازات و کمبود- التیام کمبود، اختلافاتی نیز مشهود است. تفاوت در ماهیت خبرگیری وخبریابی، عوامل ماورایی و پاداش های بیشتر معنوی از جمله تفاوت های داستان های قرآن با یافته های پراپ هستند.

داستان های قرآن, پراپ, خویشکاری, قهرمان, شریر