حسین عساکره - استاد آب و هواشناسی، دانشگاه زنجان
مهدی دوستکامیان - دانشجوی دکتری تغییرات آب و هوایی، دانشگاه زنجان

دما یکی از عناصر مهم آب و هوایی است که از عوامل متعددی تاثیر می پذیرد. بررسی آن می تواند نقش عوامل مذکور را منعکس کند. هدف از این مطالعه، بررسی الگوی نواحی هم شیب تغییرات میانگین دمای سالانه ایران می­باشد. بدین منظور میانگین دمای سالانه ی ایران طی دوره ی آماری 50 ساله بررسی گردیده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که شیب تغییرات دمای ایران به پنج ناحیه ی تغییرات افزایشی شدید (ناحیه 1)، تغییرات افزایشی متوسط (ناحیه 2)، تغییرات کاهشی (ناحیه 3)، تغییرات افزایشی کم (ناحیه 4) و تغییرات افزایشی بسیار شدید (ناحیه 5) قابل تقسیم است. نواحی هم شیب تغییرات دمای ایران به جز در ناحیه ی سوم (تغییرات کاهشی) در سایر نواحی از روند افزایشی برخوردار بوده است. تنوع و پراکندگی نواحی هم شیب تغییراتنشان داد که توزیع و پراکندگی نواحی هم شیب تغییراتبه شدت تحت تاثیر عواملی محلی به ویژه ارتفاعات می­باشند. به کمک روش تحلیل مولفه های اصلی، سلول نماینده برای هر ناحیه استخراج گردید. الگوسازی  برای نماینده ی هر ناحیه از هم شیب تغییرات انجام شد. نتایج بیانگر این بود که الگوی حاکم بر دمای سلول هر ناحیه بسیار ساده بوده است؛ بطوری که در هر پنج ناحیه با تقریب قابل قبولی دما تابعی از مولفه های تصادفی یک تا دوسال گذشته ی خود بوده است. برای مثال دو الگوی  و  بهترین الگوی برازش یافته بر میانگین دمای سالانه ی نواحی با شیب تغییرات افزایشی کم بوده است.

میانگین دما, هم شیب تغییرات, تحلیل مولفه ها اصلی, مدل سازی آریما, ایران