مهشید گزابی زاده - گروه محیط زیست، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
غلامرضا سبزقبائی - استادیار گروه محیط زیست دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان، بهبهان، ایران
سولماز دشتی - استادیار گروه محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

      زیست­بوم­های تالابی، کالاها و خدمات زیست­محیطی متعددی را فراهم می­کنند. امروزه این­گونه سیستم­ها به­دلیل فشار فوق­العاده­ای به­دلیل فشارهای انسانی، افزایش شهرنشینی، صنعتی شدن و رشد بی­رویه کشاورزی و گردشگری نابخردانه و بهره­برداری بیش از حد از منابع طبیعی، با کاهش عملکرد هیدرولوژیکی، اقتصادی و زیست­محیطی مواجه شده­اند. تالاب هورالعظیم به­عنوان یکی از پناهگاه­های حیات وحش و زیست­بوم­های آبی ایران، بدلیل فشارهای وارده بر آن در چند دهه اخیر، با صدمات زیادی مواجه شده است. این تالاب در مرز مشترک ایران و عراق، در جنوب­غربی ایران و در شهرستان دشت­آزادگان از استان خوزستان، واقع شده است. به­منظور حفاظت از تالاب هورالعظیم، مدیریت بهینه منابع و سیاست­های مناسب محیط­زیستی ضرورت دارد. پژوهش حاضر با هدف تدوین برنامه راهبردی حفاظتی در تالاب هورالعظیم در سال 1394 انجام شده است. برای این منظور، در نخستین گام، به شناسایی عوامل داخلی و عوامل خارجی پرداخته شد. سپس عوامل داخلی و خارجی در قالب جداول ارزیابی عوامل داخلی (IFE) و ارزیابی عوامل خارجی (EFE) نمره دهی و وزن دهی شدند. برای وزن دهی عوامل داخلی و خارجی، از فرایند (AHP) و نرم افزار Expert choice استفاده گردید. ماتریس عوامل داخلی با امتیاز 58/1، بیانگر این بود که تالاب هورالعظیم دارای نقاط ضعف بیشتری نسبت به قوت­های موجود و عوامل خارجی با امتیاز 82/1، بیانگر وجود تهدیدهای بیشتری نسبت به فرصت­ها بود. نتایج نشان داد در محدوده مورد بررسی، به منظور تدوین راهبردی حفاظتی، بر اساس ماتریس SWOT، در شرایط تدافعی (استراتژی WT)، و براساس تحلیل QSPM، راهبرد تهیه بانک اطلاعات از میزان و نوع آلاینده ها (WT2)، دارای بالاترین اولویت به­دست آمد. بدون تردید شناخت درست و دقیق عوامل تهدیدکننده تالاب­ها، می­تواند زمینه را برای جلوگیری و مقابله اصولی­تر با این عوامل و نیز تهیه و اجرای دقیق طرح­های حفاظتی و مدیریتی زیست­محیطی فراهم آورد.

راهبرد, حفاظت, تالاب هورالعظیم, SWOT, QSPM