حسین دشتی - استاد گروه ژتیک و تولید گیاهی، دانشکده کشاورزی دانشگاه ولی عصر(عج).ایران
زهره دهقان منشادی - گروه ژنتیک و تولید گیاهی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر ،ایران
خلیل ملکزاده - گروه ژنتیک و تولید گیاهی ، دانشکده کشاورزی دانشگاه ولی عصر(عج).ایران
شهاب مداح حسینی - ژنتیک و تولید گیاهی ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ولی عصر فسنجان, رفسنجان، ایران

36 ژنوتیپ گندم نان شامل6 رقم اصلاح شده و30 ژنوتیپ دیگر که از مناطق مختلف ایران و سایر کشورها جمع آوری و تهیه شده اند، در دو محیط رطوبتی (آبیاری نرمال و ‎کم‎آبیاری) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در هر محیط ،مورد ارزیابی قرار گرفتند و با اندازه گیری میانگین عملکرد دانه در دو محیط برای هر ژنوتیپ، شاخص‎های تحمل و حساسیت به تنش محاسبه گردید و رابطه بین تعدادی از نشانگرهای ریز ماهواره مرتبط با تحمل به خشکی و میزان تحمل به خشکی ژنوتیپ های مورد بررسی مطالعه شد. گروه‎بندی ژنوتیپ‎ها بر اساس شاخص تحمل به تنش (STI)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، شاخص میانگین عملکرد (MP) و عملکرد دانه در متر مربع در شرایط تنش (Ys) و شرایط بدون تنش (Yp) با استفاده از تجزیه خوشه‎ای انجام شد و ژنوتیپ‎ها به سه گروه تقسیم شدند. ژنوتیپ‎های 113/11، 1553، 176، 198، 3798، 689، 894، 9016، 910، 99، کوهدشت، پیشتاز، زاگرس، سیوند و ژنوتیپ‎های 1637، سرداری، 2047، 2103، آذر2، 871، 890‎ به‎ترتیب به عنوان ژنوتیپ‎های متحمل و نیمه متحمل شناسایی شدند. تجزیه خوشه‎ای بر اساس نشانگر‎های ریز‎ماهواره نیز ژنوتیپ‎ها را به سه گروه تقسیم‎بندی نمود. مقایسه دندروگرام‎ها بیانگر ارتباط معنی‎دار بین تحمل به خشکی و نشانگرهای SSR بود. همچنین تجزیه رگرسیونی بین عملکرد در هر دو شرایط و شاخص‎های GMP وSTI , MP بعنوان متغیرهای وابسته و باندهای نشانگر بعنوان متغیر مستقل نشان داد که آغازگرهای (WMC179، WMC307 و WMC322 ) به عنوان موثرترین نشانگر در MAS برای بهبود عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش می باشند.

کلمات کلیدی: گندم, تنش خشکی, شاخص, نشانگر‎های ریز ماهواره