الیاس آریاکیا - مرکز ملی ذخایر ژنتیکی و زیستی ایران
حمیدرضا کریمی - دانشیار گروه باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر رفسنجان
محمد رضا نقوی - گروه بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج،
نجمه یزدانفر - پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی، جهاد دانشگاهی(ACECR)، کرج،

جنس آلیوم با بیش از 850 گونه، دربرگیرنده 121 گونه ایرانی می باشد. با وجود مصرف بالای برگ آلیوم در ایران تاکنون در خصوص ارزیابی محتوای اسانس برگ آنها در شرایط زراعی تحقیق قابل توجهی صورت نگرفته است. در این تحقیق محتوای اسانس برگ چهار گونه آلیوم مربوط به زیرجنس و بخش Allium با استفاده از دستگاه گاز کروماتوگرام متصل به طیف سنج جرمی ارزیابی شد. نتایج نشان داد که برگ های تازه گونه های مورد مطالعه آلیوم حاوی اسانس، متشکل از ترکیبات قابل توجه و متنوعی می باشند که از لحاظ کمی و کیفی بسیار متفاوت، و به لحاظ تغذیه ای و دارویی می تواند حائز اهمیت باشند. تعداد 68، 21، 29 و 31 عدد ترکیب به ترتیب در اسانس گونه های پیازچه (A. fistulosum)، تره ایرانی (A. iranicum)، تره فرنگی (A. porrum) و سیر (A. sativum) و مجموع 127 ترکیب مختلف در زیرجنس و بخش Allium مشاهده شد. تری سولفید دی پروپیل (34%) و 1، 2، 4-تری تیولان 3،5-دی اتیل (16%) در A. iranicum، دی آلیل دی سولفید (46%) و تری سولفید دی -2- پروپنیل (11%) در گونه A. sativum ، تری سولفید دی پروپیل (%43/13)، دی آلیل دی سولفید (%38/10) و دی سولفید دی پروپیل (%93/8) در گونه A. fistulosum، و ان-هگزادکانوئیک اسید (%74/11)، دی سولفید دی پروپیل (%38/10) و تری سولفید دی-پروپیل (%26/8) در گونه A. porrum عمده ترین ترکیبات اسانس برگ را تشکیل دادند. با توجه به تنوع بالا در ترکیبات اسانس گونه های مورد مطالعه، می توان از نتایج پژوهش حاضر در مطالعات کموتاکسونومیک آلیوم ها و برنامه های اصلاحی آنها استفاده نمود.

آلیوم, کموتاکسونومی, تنوع, اسانس, دستگاه گاز کروماتوگرام متصل به طیف سنج جرمی