متین فروزی - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان
سید محمدرضا احتشامی - اعضای هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان
مسعود اصفهانی - اعضای هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان
محمد ربیعی - دانشجوی دکترای زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان

به­منظور بررسی اثر اندازه بذر بر روند تولید و تجمع ماده خشک و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی به دانه در چهار رقم گندم نان، آزمایشی در پاییز سال زراعی 92-1391 در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات برنج کشور انجام شد. این آزمایش به­صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمار­های مورد بررسی در این تحقیق شامل اندازه قطر بذر در چهار سطح (25/2 تا 50/2 میلی­متر،50/2 تا 75/2 میلی­متر، 75/2 تا سه میلی­متر و بزرگ­تر از سه میلی­متر) و رقم (کوهدشت، مغان3، مروارید و ژنوتیپ بومی) بودند. نتایج نشان داد رقم تاثیر معنی­داری بر میزان فتوسنتز جاری، سرعت تشکیل عملکرد و عملکرد دانه داشت. اندازه بذر تاثیر معنی­داری بر میزان انتقال مجدد ماده خشک، کارایی انتقال مجدد، سهم انتقال مجدد، سهم فتوسنتز جاری، سرعت تشکیل عملکرد دانه، سرعت تشکیل عملکرد زیستی، عملکرد زیستی و عملکرد دانه داشت. بذر­های با اندازه بزرگ­تر از سه میلی­متر بیش­ترین میزان انتقال مجدد ماده خشک (17/345 گرم در متر مربع)، کارایی انتقال مجدد (28/32 درصد) و سهم انتقال مجدد (53/68 درصد) را به خود اختصاص دادند، در حالی­که بذر­های با اندازه 25/2 تا 5/2 میلی­متر بیش­ترین میزان سهم فتوسنتز جاری (5/55 درصد) را داشتند. رقم مروارید و بذر­های با اندازه 25/2 تا 5/2 میلی­متر کم­ترین مقدار سرعت تشکیل عملکرد زیستی (41/60 کیلو­گرم در هکتار در روز)، عملکرد زیستی (10542 کیلو­گرم در هکتار)، سرعت تشکیل دانه (77/17 کیلو­گرم در هکتار در روز) و عملکرد دانه (3/3101 کیلو­گرم در هکتار) را به خود اختصاص دادند. اثر متقابل تیمار­های آزمایشی در هیچ یک از صفات معنی­دار نبود. بنابراین، ژنوتیپ بومی و اندازه بذر 75/2 تا سه میلی­متر، به­علت توزیع بهتر مواد فتوسنتزی، از نظر صفات مهم عملکردی مناسب­تر بودند.

انتقال مجدد, اندازه بذر, عملکرد دانه, فتوسنتز جاری, گندم نان