هادی دهقان - استادیار، گروه علوم و مهندسی آب، مرکز آموزش عالی کاشمر، کاشمر، ایران

برآورد دقیق جذب آب ریشه برای مدیریت آبیاری و پیش­بینی عملکرد محصول ضروری است. در این پژوهش، اثر کم­آبیاری بر میزان جذب آب در دو مدل کلان (مدل­های فدس و ون گنوختن) و یک مدل خرد (ون لایر) با استفاده از داده­های گلخانه­ای نخود مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با 5 سطح ­آبیاری (120، 100، 80، 60 و 40 درصد نیاز آبی) انجام شد. از تیمار 120 درصد نیاز آبی برای محاسبه جذب آب ریشه پتانسیل استفاده گردید. از تیمارهای 100 و 80 درصد نیاز آبی برای واسنجی مدل­ها و از تیمارهای 60 و 40 درصد نیاز آبی برای صحت­سنجی مدل­ها بهره گرفته شد. پارامترهای هیدرولیکی خاک و جذب آب ریشه برای هر کدام از مدل­ها با استفاده از روش GLUE برآورد گردید. نتایج مرحله واسنجی نشان داد مدل ون­گنوختن به خوبی توانسته است جذب آب ریشه را شبیه­سازی کند، به طوری که آماره­های ضریب تبیین (R2)، ضریب کارایی نش- ساتکلیف (N.S)، میانگین مجذور مربعات خطای نرمال شده (NRMSE)، میانگین مطلق خطا (MAE)، کارایی مدل­سازی (ME)  و شاخص توافق (d) به ترتیب 935/0، 91/0، 51/5، 42/0، 92/0، 95/0 به دست آمد. مقادیر شاخص­های مذکور در مرحله صحت­سنجی به ترتیب 872/0، 82/0، 73/11، 6/0، 82/0، 9/0 محاسبه گردید. همچنین نتایج نشان داد مدل خرد ارائه شده توسط ون لایر پایین­ترین عملکرد را داشت که به نظر می­رسد به دلیل فرضیات ساده­کننده (ثابت فرض کردن قطر ریشه و در نظر نگرفتن مقاومت ریشه) در این مدل ­باشد.

ریشه, فدس, نخود, ون گنوختن, ون لایر