رضا جلیلی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی
پروین دخت مشهور - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد نیشابور

روایت شناسی رشته ای نوپا در عرصه نقد ادبی است و یکی از نمایندگان برجسته آن، ژرار ژنت نام دارد که توانست با طرح و تکمیل دو مقوله وجه و لحن ، خوانشی نوین از کانون روایت ارائه دهد. در مقوله لحن، روایت با توجه به اینکه موقعیت راوی نسبت به رخدادهای روایت شده چگونه باشد، به دو نوع درونی و بیرونی تقسیم می شود. تحلیل و بررسی این دو نوع روایی در یک متن ادبی، می تواند بازگوکننده شگردهای یک نویسنده یا شاعر برای عینیت بخشی به امور انتزاعی و نامحسوس باشد. در متون ادبی، به کمک روایت، تجربه های جهان درونی راوی و شخصیت های داستان به جهان بیرون منتقل می شود. در میان داستان پردازان فارسی زبان، عطار نیشابوری جایگاه ویژه ای دارد. او در اسرارنامه با بهره گیری از مولفه های روایی گوناگون به اثر خود اعتبار بخشیده است. از این رو، در مقاله حاضر، با استناد به منابع کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی، مهم ترین شاخصه های روایی اسرارنامه با تکیه بر نظریه کانون روایت (درونی و بیرونی) ژنت بررسی و کاویده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در میان کانون های روایت درونی و بیرونی، به ترتیب زاویه دید دوم شخص و سوم شخص محدود از بیشترین بسامد برخوردار بوده اند. همچنین، مشخص شد هدف اصلی عطار از دست مایه قرار دادن شگردهای روایی، محسوس جلوه دادن مقوله های انتزاعی و ذهنی عمدتا تعلیمی و عرفانی بوده است.

عطار, اسرارنامه, ژنت, داستان, کانون روایت