عبدالحسین لطیفی - استادیار گروه ادیان و عرفان، واحد یادگار امام خمینی(ره)، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

در میان ابعاد مختلف ادیان، می توان گفت بعد عرفان از بیشترین ظرفیت همدلی پیروان ادیان برخوردار است و بیشترین همانندی ها از این رهگذر حاصل می شود؛ ازاین رو این نوشتار متکفل بررسی همانندی برخی آموزه های مهم عرفانی در مثنوی به عنوان نمونه برجسته ای از ادبیات اسلامی و اوپانیشادهای اولیه به مثابه یکی از کتاب های مهم دین هندویی است. موضوعات مهم این پژوهش عبارت اند از: وحدت وجود، اتحاد برهمن و آتمن و فنا ءفی الله، و رستگاری مبتنی بر معرفت. این مقاله درصدد آن است که اولا همدلی این دو اثر را از رهگذر همانندی آموزه های عرفانی نشان دهد. ثانیا به مدد مثنوی، توجه جمهور مطالعه گران را به آثار مهم عرفانی هندویی معطوف کند. درنتیجه می توان گفت، علاوه بر همانندی هایی که حاصل فطرت معنویت گرای بشر است و در آثار مورد بحث در این نوشتار به نیکوی دریافته می شود، همانندی های مثنوی با اوپانیشادهای اولیه قابل تامل است. این پژوهش با رویکرد متن محورانه و روش تحلیلی-مقایسه ای و بر مبنای منابع کتابخانه ای انجام پذیرفته است.

اتحاد برهمن و آتمن, اوپانیشادهای اولیه, مثنوی معنوی, طریق رستگاری, وحدت