امیر محمدی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران
عاطفه پرورش ریزی - استادیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج
نادر عباسی - دانشیار پژوهشی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج

در هر شبکه آبیاری سازه های متفاوتی وظیفه تنظیم رقوم آب و همچنین آبگیری را بر عهده دارند. از بین آنها می توان به سرریزهای نوک اردکی و آبگیرهای مدول نیرپیک اشاره کرد که در بسیاری از شبکه های آبیاری کشور به کار رفته اند. برای بهبود بهره برداری از شبکه های آبیاری، ارزیابی عملکرد هیدرولیکی این سازه ها و اطلاع از کارایی وضع موجود آنها باید جزء برنامه مدیریت بهره برداری و نگهداری شبکه آبیاری باشد؛ در حالی که این مهم کمتر مورد توجه مدیران بهره برداری قرار گرفته است. هدف از انجام تحقیق حاضر ارزیابی عملکرد فنی و وضعیت بهره برداری سازه های تنظیم، توزیع و کنترل جریان در شبکه آبیاری ورامین است. به این منظور عملکرد 15 دریچه آبگیر از نوع مدول نیرپیک و هفت سازه تنظیم سطح آب از نوع سرریز نوک اردکی، با کاربرد تجهیزات دقیق اندازه گیری دبی ارزیابی شد. مقایسه دبی اسمی و دبی اندازه گیری شده نشان می دهد که دریچه های نیرپیک در محدوده ی 8-% تا 83% خطا در آبدهی دارند و به طور متوسط 22% بیش از مقدار مورد نظر بهره بردار، آب عبور می دهند. تنظیم نامناسب سطح آب توسط سازه نوک اردکی، انباشت رسوب و فرار آب از حاشیه دریچه های آبگیر، از دلایل اصلی این اختلاف دبی است. سازه های تنظیم نیز به دلیل عدم خدمات مناسب دچار آسیب های ساختاری شده اند؛ بطوریکه مقدار متوسط ضریب دبی جریان در سرریزهای نوک اردکی به 55/1 افزایش یافته است. بنابراین با رفع مشکلات فنی و نگهداری که در نتایج این تحقیق آمده است، می توان به الگوی مناسبی از توزیع آب رسید.

شبکه آبیاری ورامین, دبی طراحی, آبگیر نیرپیک, سرریز نوک اردکی, عملکرد هیدرولیکی