جمال عباس پلنگی - دکترای آبیاری و زهکشی، گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
محمد علی غلامی سفیدکوهی - دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی. دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
محمدعلی بهمنیار - استاد، گروه خاکشناسی دانشکده علوم زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

حذف نیترات به منظور استفاده مجدد از زهاب کشاورزی، کنترل تغذیه گرایی و کاهش اثرات محیط زیستی، اهمیت زیادی دارد. برای این منظور اثر اصلاح زئولیت با غلظت های سورفکتانت (HDTMABr) به مقدار 0، 10، 15، 20 و 25 میلی گرم در لیتر با ستون هایی با ارتفاع 30 سانتی متر و قطر 32 میلی متر مورد آزمایش قرار گرفت. به منظور مدل سازی منحنی شکست ستون جذب نیز مدل های سینتیکی بوهارت-آدامز، توماس و دز-پاسخ اصلاح شده به علاوه مدل هوش مصنوعی ANFIS مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد با افزایش ظرفیت جذب تعادلی از 07/0 به 74/0 میلی گرم در گرم، زمان شکست و اشباع نیز افزایش می یابند. اصلاح زئولیت طبیعی با غلظت 25 میلی گرم در لیتر سورفکتانت، به عنوان بهترین سطح غلظت سورفکتانت انتخاب شد. در بین مدل های جذب، مدل توماس و مدل دز-پاسخ اصلاح شده قادر به پیش بینی ضرایب دینامیکی جذب بودند ولی مدل دز-پاسخ اصلاح شده، کارایی و دقت بالاتری نشان داد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که افزایش غلظت سورفکتانت، منجر به افزایش ظرفیت جذب تعادلی می شود. سیستم استنتاج عصبی-فازی تطبیقی با میانگین خطای نسبی 3/23 درصد، جذر میانگین مربعات و خی دو 9/3 و 2/7، کارایی بالاتری نسبت به مدل دز-پاسخ اصلاح شده و در مجموع نسبت به مدل های ریاضی جذب از خود نشان داد.

ظرفیت جذب, هوش مصنوعی, مدل جذب, اصلاح کننده کاتیونی, زئولیت اصلاح شده