محمد بیانی - دانشجوی دکتری ادبیات حماسی دانشگاه فردوسی

اگرچه امروزه دانش بشر، برهانهای علمی برای هر یک از پدیده های طبیعی ارائه میدهد، اما در اعصار کهن، این پدیده ها راقوای فکری آمیخته با تخیل تبیین میکرده است. از این رو، بیشتر اساطیر و ادیان کهن انسانی، ریشه طبیعی دارند و تحت تاثیر محیط جغرافیایی، تغییر و تکامل یافته اند. باورهای مردم ایران کهن نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. سرما و زمستان، یکی از این پدیده ها میباشد که دشواریهای فراوانی را بر این مردم تحمیل میکرده است. بر همین اساس، در اساطیر و ادیان کهن ایرانی نسبت به این پدیده طبیعی دیدگاهی منفی و خصمانه شکل گرفت؛ و با توجهبه رد پایی که اساطیر در متون حماسی باقی میگذارند، این دیدگاه به متون حماسی، از جمله شاهنامه فردوسی نیز راه یافت. این پژوهش بر آن است تا با ریشهیابی پدیده سرما در باور ایرانیان باستان، نمود آن در اساطیر این قوم و سپس نفوذ آن را در شاهنامه، اثر سترگ حماسی فارسی، بررسی و تحلیل کند. نتیجه این میشود که ترکیباتی مانند سردباد، سرد سخن گفتن، و اموری چون جادو و جادوگری اهریمنی و... در متن شاهنامه، همگی ریشه در باورهای اساطیری ایرانیان کهن نسبت به سرما داشته باشند.

شاهنامه، سرما، اهریمن، جادو، اسطوره.