حمیده مبارک زاده - کارشناس ارشد، گروه آموزشی میکروبیولوژی، دانشکده علوم و فناوری های نوین، واحد علوم دارویی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
جواد حامدی - استاد، بخش زیست فناوری میکربی، دانشکده زیست شناسی و قطب تبار زایی موجودات زنده، پردیس علوم، دانشگاه تهران، تهران، ایران استاد، کلکسیون میکروارگانیسمهای دانشگاه تهران، مرکز پژوهشی فناوریها و فراورده های میکروبی دانشگاه تهران، تهران، ایران
ستاره حقیقت - استادیار، گروه آموزشی میکروبیولوژی، دانشکده علوم و فناوری های نوین، واحد علوم دارویی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

مقدمه:استرپتوکوکهای دهانی با سنتز پلیمرهای خارج سلولی و تشکیل بیوفیلم بر روی سطوح دندانی از عوامل پوسیدگی دندان و بیماریهای متعاقب آن هستند. نظر به تفاوت مقاومت اشکال بیوفیلم و پلانکتونی باکتری­های بیماری زا در برابر عوامل باکتریوسید، مطالعه کنونی با هدف بررسی میزان اثر بخشی دهانشویه کلرهگزیدین و بیوسید اوژنول بر روی سلولهای بیوفیلم و پلانکتونیک استرپتوکوکهای دهانی انجام شده است. مواد و روشها: از 20 نمونه پلاک دندانی انسانی و بر اساس آزمونهای بیوشیمیایی، تعدادی جدایه­های استرپتوکوکوس ویریدانس جدا شد. جدایه دارای بیشترین توانمندی تولید بیوفیلم انتخاب و با استفاده از آنالیز ژن 16SrRNA مورد شناسایی دقیقتر قرار گرفت. میزان اثربخشی غلظتهای مختلف کلرهگزیدین با درصد وزنی/حجمی (2/0– 06/0) و (99 - 7/29) بر روی رشد سلولهای پلانکتونی و بیوفیلم این سویه استرپتوکوک دهانی به ترتیب به روشهای ماکرودایلوشن براث و میکروپلیت مورد بررسی قرار گرفت. همچنین حداقل غلظت بازدارنده رشد (MIC) این آنتی سپتیکها بر روی استرپتوکوکوس ویریدانس فوق سنجیده شد. یافته­ها: جدایه UTMC 2446 که 40/98%  شباهت به استرپتوکوک سانژیوس داشته، بیشترین توانمندی تولید بیوفیلم را در بین جدایه­ها داشت. غلظتهای 2/0 % کلرهگزیدین و  99%  اوژنول مانع از تشکیل بیوفیلم در این جدایه شد؛ در حالی که این ترکیبات به ترتیب در غلظتهای 14/0 و 2/079/0 به خوبی قادر به مهار رشد سلولهای پلانکتونی بوده­اند. نتیجه گیری: برای از بین بردن بیوفیلم استرپتوکوکهای ویریدانس به غلظتی بیش از غلظت مورد نیاز برای مهار رشد سلولهای پلانکتونیک آنها نیاز است. همچنین با توجه به اینکه در این پژوهش، غلظتهای موثر کلرهگزیدین و اوژنول برای مهار رشد بیوفیلم استرپتوکوکهای دهانی معادل حداکثر غلظت این ترکیبات در محصولات تجاری است و نیز با توجه به احتمال بروز سویه های مقاوم، اثربخشی محصولات تجاری باید به صورت دوره­ای پایش شود. نتایج این پژوهش می­تواند برای بخشهای تولید و کنترل کیفی این محصولات در واحدهای تولید کننده مفید باشد.  

استرپتوکوکوس های ویریدانس, بیوفیلم, کلرهگزیدین, اوژنول, استرپتوکوکوس سنگوئینیس