فاطمه مدرسی - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
رحیم کوشش - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
هادی جوادی امام زاده - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه

     یکی از زیرمجموعه­های انواع ادبی، مدح و ستایش است که بنا به وجود توصیفات اغراق آمیز و صله­طلبی­های خفت­بار برخی از شاعران در دوران متمادی، بهره­گیری از این نوع ادبی، مورد انتقاد و حتی نکوهش برخی از محققان و شاعران نیز واقع شده است؛ اما گفتنی است که مدح و ستایش­گری در آثار برخی از شاعران، دارای اغراضی غیر از خوشایندی ممدوح، دریافت صله، کسب اعتبار و... می­باشد. این پژوهش بر اساس منابع کتابخانه­ای و شیوه توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، و برآیند تحقیق، حاکی از آن است که ابوالقاسم قائم مقام فراهانی سیاستمدار ادیب دوره قاجار، در قصاید دیوان اشعار خود -که دارای انواع ادبی گلایه ، اندرز ، هجو ، نکوهش ، مطایبه و طنز است- مدیحه­سرایی را ابزاری در جهت بیان اغراضی همچون: تهنیت (تهنیت فتوحات/ تهنیت و نکوهش­ خائنان)، اعتذار (پوزش، امان­طلبی، گلایه و دادخواهی)، قدح (انتقاد و نکوهش) و تهییج و ترغیب مخاطب، قرار می­دهد.

قائم مقام فراهانی, قصاید, اغراض, مدح, قاجار