عبدالله آلبوغبیش - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی
زهرا رضایی - دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی دانشگاه علامه طباطبائی

نقد پسااستعماری در مقام یکی از رویکردهای ادبیات تطبیقی و مطالعات فرهنگی، بازخوردهای استعمار را در متون ادبی تحلیل می کند. در این نوع نقد فرهنگی، پژوهشگر در اندیشه بازخوانی و واسازی گفتمان استعمار است و به همین جهت با دو مقوله استعمارگر و استعمارزده پیوند می خورد. بی تردید، نقد پسااستعماری از آن رو که به دوگانه هایی نظیر من و دیگری یا استعمارگر و استعمارشده می پردازد، یکی از قلمروهای مطالعاتی ادبیات تطبیقی تلقی می شود. از نگاه این نوع نقد، نویسندگان متناسب با رویکردها و جهت گیری موافق یا مخالف استعمار، برخی از ابعاد آن را در متن ادبی به تصویر می کشند. پژوهش حاضر با تکیه بر نظریات پسااستعماری، رمان روزگار تفنگ از حبیب خدادادزاده را نقد کرده است. پژوهش حاضر نشان می دهد که نویسندگان استعمارزدا اغلب پادگفتمان ها و مکانیزم هایی نظیر بومی گرایی، برجسته سازی مقاومت استعمارشده یا من در برابر گفتمان استعمارگر یا دیگری ، تاکید بر برتری نظام اخلاقی استعمارشده، از آن خود کردن دارایی استعمارگر و وارونه سازی معادله مالک و تملک شده، ابژه سازی و شیء واره کردن دیگری ، و نیز اعمال نفوذهای فرهنگی شرقی در غربی را ارائه داده، به ساخت شکنی گفتمان غرب درباره شرق، بازتعریف تاریخ استعمارشده از چشم انداز خود، و در نهایت به بازیابی هویت خود می پردازند. همچنین بنا به این پژوهش، نویسندگان می توانند با روی آوری به چنین متونی، برخی از پیامدها یا بازخوردهای منفی استعمار را زدوده، در حیات بخشیدن به سنت های فرهنگی و ملی یا تقویت آنها به ایفای نقش بپردازند. 

ادبیات تطبیقی, مطالعات فرهنگی, نقد پسااستعماری, گفتمان مسلط غربی, پادگفتمان واساز شرقی, روزگار تفنگ