محمدحسین محمدی - دانشیار و عضو هیات علمی دانشگاه تهران
مهدی رضا کمالی بانیانی - دانشجوی دکتری تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

صور خیال یکی از رایج­ترین اصطلاحات در نقد ادبی است و از جمله اصطلاحاتی است که بیشترین تکثر معنایی را داراست. واکاوی صورخیال شاعرانه یکی از راه­های تشخیص افتراق و اشتراک آثار ادبی است. بررسی از این دیدگاه در نهایت، سبک و ارزش هنری را روشن کرده و میزان قدرت، نوآوری و بهره­گیری از میراث گذشتگان را مشخص می­کند.  بیدل دهلوی (و بالطبع شاعران سبک هندی به­ویژه شاخه رهرو خیال) با باریک­بینی و تیز­بینی، در عناصر و پدیده­های اطراف خود، جزئی­نگر بوده و در جستجوی معنای بیگانه، نوآوری­های بی­شماری را در انواع صور خیال از خود به جای گذاشته است. این نوآوری­ها در بطن خود، ویژگی­هایی را داراست که نیما یوشیج نیز در نوگرایی­هایش آنان را به کار برده­است. از آنجا که سنجش صور خیال این دو تن(بیدل و نیمایی) می­تواند نشانگر تمایزات و تشابهات این دو با یکدیگر باشد، ازین رو در این مقاله، نخست به تعریف صور خیال، بررسی چهار حوزه استعاره، تشبیه، کنایه و تصاویر، بررسی چگونگی صور خیال در اشعار این دو تن و در نهایت سنجش و مقایسه این دو سبک به صورت نمودار پرداخته شده­است.

بیدل, نیما, صور خیال, تشابهات و تمایزات