نرجس اکاتی - استادیار، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
ملیحه امینی - استادیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایران، صندوق پستی: ۳۶۴

پدیده طوفان های گرد و غبار در مناطق مجاور بیابان ها و در فصول گرم، به عنوان یک فرایند طبیعی جغرافیایی شناخته شده است و می تواند اثرات زیادی را بر روی محیط زیست و زندگی انسان ها ایجاد نمایند. در ایجاد گرد و غبارهای غربی ایران، کشورهای عراق و سوریه به ترتیب بیش ترین سهم را داشته و کشور های دیگری مانند عربستان، اردن و حتی کشور های واقع در شمال آفریقا نیز در بروز این پدیده تاثیر دارند. منشا طوفان های گرد و غباری شرق ایران در منطقه سیستان به علت وجود دریاچه بزرگ خشک شده هامون و دلتای رودخانه هیرمند، عمدتا محلی است. وقوع خشکسالی های اخیر، تغییرات اقلیمی و پدیده گرمایش جهانی به عنوان مهم ترین عامل طبیعی در بروز پدیده گرد و غبار بوده و برخی عوامل و دخالت های غیر اصولی انسانی از قبیل نقش مدیریت نابخردانه در خشکاندن تالاب های مهم منطقه و نابودی آنها، درصد پایین پوشش گیاهی در برخی مناطق مستعد گرد و غبار، احداث سد توسط کشور های همسایه که مانع از سرازیر شدن آب به پایین دست و کاهش رطوبت می شود از دیگر دلایل بروز این پدیده هستند. اصلاح شیوه های مدیریت زمین، عملیات تثبیت خاک به روش های مختلف و متناسب با هر منطقه در کنترل گرد و غبار موثر هستند. کنترل این پدیده بدون شک به تلاش بیشتر دستگاه های اجرایی و همکاری بین منطقه ای با کشورهای همسایه نیاز دارد.

طوفان های گرد و غبار، منشا، کنترل، چالش ها، ایران