مهدی دهقانی کاظمی - استادیار، گروه زیست شناسی، داشکده علوم، دانشگاه زابل، زابل، ایران

ریزگردها در سه سطح تولید، انتقال و رسوب می توانند اثرات بسیار مخربی روی محیط زیست و موجودات زنده داشته باشند مانند مرگ موجودات وکاهش تنوع زیستی و باروری خاک، ایجاد بیماری های عفونی و غیرعفونی متعدد، بستن روزنه گیاهان، ممانعت از رسیدن نور به گیاهان و کاهش تولید اولیه مختل شدن زندگی روزمره مردم و شبکه های حمل و نقل شور شدن و کاهش باروری اکوسیستم ها و زمین های کشاورزی کاهش کیفیت آبهای آشامیدنی و سایر زیستگاه های آبی. ریزگردهایی که منشا طبیعی دارند نه تنها مضر نیستند بلکه برای تغییر اکوسیستم ها و بقا آنها لازمند. اما وقتی دخالت های انسانی در طبیعت به میان می آید، بسامد، سرعت و میزان ریزگردها به صدها برابر میزان طبیعی آن می رسد و در نتیجه مضر، مخرب و دارای پیامدهای جبران ناپذیر می گردند. کشور ایران در دو دهه اخیر با بحران خشکسالی فزاینده و افزایش وقوع ریزگرد مواجه شده که تا حد زیادی نتیجه دخالت های غیرعلمی انسان در نظام مهندسی طبیعت است. سدسازی های بی رویه و به هم زدن نظام هیدرولیکی طبیعت، چرای مفرط و حذف پوشش گیاهی و تنوع زیستی، حفر چاههای عمیق غیرمجاز و کشاورزی سنتی، کشت و صادرات محصولاتی با نیاز آبی فراوان، مصرف بی رویه و دیوانه وار آب و خالی کردن سفره های آب زیرزمینی، خشکاندن تالاب ها و رودخانه ها، استفاده بی رویه از مواد پلاستیکی، اسراف در استفاده از منابع و تولید انبوه زباله، استخراج معدن، دام گردی و رفت و آمدهای زیاد و سفرهای آفرودی و در نتیجه تخریب پوسته خاک (soil crust)، عملیات های ضد محیط زیستی در هنگام انتقال آب و گاز و مالچ پاشی های بیهوده که حذف تنوع زیستی و اشفتگی اکوسیستم را در پی دارد همگی از عواملی هستند که باعث ایجاد مراکز تولید ریزگرد در ایران می شوند. بنابراین مبارزه با ریزگردها و آثار زیست محیطی، بهداشتی و اجتماعی-اقتصادی آنها با بی تدبیری های فوق و جنگیدن با طبیعت ممکن نیست و تنها با دوستی با طبیعت، مصرف عاقلانه و عالمانه و بلکه ریاضتی منابع، توجه به ظرفیت اکولوژیک هر منطقه و توسعه پایدار امکان پذیر خواهد بود.

ریزگرد، اثرات ریزگرد، کنترل ریزگرد