محمدعثمان امراء - دانشجوی دکترای، رشته آگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، Osman
علیرضا راشکی - عضو هیئت علمی گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشگاه فردوسی مشهد
محمود رمرودی - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل
محمد گلوی - استاد گروه زراعت دانشگاه زابل

نخل (خرما) در مناطق خشک و نیمه خشک دارای ارزش های اقتصادی و اجتماعی زیادی است ولی متاسفانه در سال های اخیر افزایش پدیده گرد و غبار و در نتیجه تنش حاصل از این پدیده عملکرد محصولات کشاورزی از جمله نخل خرما را تحت تاثیر قرار داده است. شهرستان سراوان از جمله مناطق خرماخیز کشور بوده و خرمای رقم مضافتی جز ارقام پرمحصول و درجه یک این ناحیه است. وقوع پدیده گرد و غبار در این شهرستان بخصوص در فصل تابستان همزمان مصادف با بهره وری درختان خرما در این منطقه است. بنابراین در این تحقیق به بررسی ردپای گرد و غبار بر درختان خرما در سه منطقه سراوان، جالق و روتک با شدت گرد و غبار به ترتیب کم، متوسط و زیاد پرداخته شد. بررسی ها به صورت میدانی در فصل بهار و تابستان انجام گردید بدین منظور در هر منطقه، سه نخلستان و در هر نخلستان تعداد 10 اصله درخت انتخاب شد. از برگ و برگچه های هرکدام نمونه هایی جهت مشخص کردن رسوبات سطح آنان و عکس برداری از خصوصیات ظاهری (برگ ها و خوشه های درختان) و همچنین تغییرات آن ها در برابر اثرات گرد و غبار تهیه گردید. نتایج نشان داد که ردپای گرد و غبار روی درختان خرما تا خشکیدگی خوشه و برگ ها پیش رفته است. فرونشست ذرات گرد و غبار و در نتیجه خشکیدگی برگ ها و خوشه های درختان خرما در منطقه غبارخیز روتک بیشتر از مناطق جالق و سراوان است. همچنین تجمع گرد و غبار روی میوه درختان خرما باعث کاهش کیفیت آن در حد درجه 3 و 4 شده است. بطور کلی نتایج بیانگر این بود که خسارات ناشی از گرد و غبار به سرعت کشاورزی منطقه و به خصوص محصولات خرمارا متاثر ساخته و اقتصاد مرتبط با خرما را در ناپایداری و رکود زیانبار قرار داده است تا جایی که در بعضی مناطق (روتک و جالق) کشاورزان ناچار به تغییر در نوع رقم خرما از مضافتی به رقم ربی شده اند.

ردپای گرد و غبار، خرمای مضافتی، سراوان، جالق، روتک