مرتضی اسمعیل نژاد - دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه بیرجند
ملیحه فلکی - استادیار توسعه روستایی دانشگاه بیرجند

گرد و غبار از مخاطرات طبیعی مهمی است که در سال های اخیر فراوانی آن در جنوب شرق کشور به ویژه در جنوب استان خراسان جنوبی،سیستان و جنوبغرب افغانستان افزایش یافته است. نقاط روستایی اسیب پذیرترین گروه های جمعیتی از گردوغبار می باشند. شناسایی کانون های تولیدکننده این پدیده اولین گام در مدیریت و کنترل آن به شمار می رود. در این پژوهش، با استفاده از داده های سنجش از دور و مدل های Hysplit، به شناسایی کانون های بالقوه تولید گرد و غبار در منطقه مورد پرداخته شده است. برای بررسی چشمه طوفان، خروجی های مدل WRFبه مدل HYSPLIT داده شد و مسیرهای برگشت رسیده به ایستگاه ها، به دست آمد. بررسی مسیرهای برگشت نیز نشان دهنده وجود چشمه احتمالی طوفان در مناطق خشک و نمک زار حاصل از خشک شدن دریاچه هامون و مناطقی در ایالت نیمروز و کویرهای اطراف آن است، خط سیر حرکت باد نشان می دهد که جریان های شمالی بیشترین تاثیر گذاری را برای رخداد گردوغبار دارند. انطباق نقاط روستایی با پهنه های گردوغبار در منطقه نشان می دهد که بیشتر جمعیت روستایی درگیر با این پدیده بوده و این مخاطره طبیعی مانعی برای توسعه روستایی و ماندگاری جمعیت می باشد.

سیستان، نیمروز، گردوغبار، کانون های محلی