ماهیار شریعت پناهی - استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

در میان شعبه های متعدد طب سنتی دوره اسلامی، جراحی نیاز به تخصص، تجربه و دقت بسیار بالایی دارد. هدف از این پژوهش، یافتن اصول و تکنیک های ثابت مورد استفاده جراحان، از قرن سوم تا دوازدهم هجری است. روش پژوهش، توصیفی- تطبیقی با تحلیل نمونه هاست. نتایج مشخص کرده است که برخی اصول و تکنیک های ثابت در این مقطع زمانی از شرق تا غرب جهان اسلام مورد پذیرش و متداول بوده است. جراحان این دوره شناختی واضح و متمایز از انواع بیماری های حلق داشته اند. اصول اصلی آنها احتیاط کامل، تشخیص بهبودی و ترمیم جراحی، جلوگیری از خونریزی و بخیه زدن است. یکی دیگر از اصول اساسی جراحی دوره اسلامی، لزوم آشنایی کامل جراح با داروهای ترکیبی و گیاهان دارویی است. تکنیک های جراحی گوش، حلق و بینی نیز شامل داغ کردن نقطه ای گوش، داغ بینی، داغ کردن دارویی حلق، شکافتن از بالا به پایین در گلو، شکاف عرضی در داخل حلق، شکافتن بستگی گوش، بازگرداندن ریشه به بینی، شکافتن با تکنیک میل نهان، درمان شیء در گوش با روش شکافتن، تکنیک قطع کردن به روش سلخ کردن، قطع کردن لوزه ها و ورم های حلق است. در تمام این مراحل آشنایی تخصصی با طیف متنوعی از ابزارهای جراحی و تکنیک استفاده از آنها کاملا مشهود است. ابزارهای تخصصی این نوع جراحی شامل مکواه نقطه ای، میخی و زیتونی، انواع قلاب ها، نیشترها، سخت سر، مته، میل نهان، موچین، مکبس، قیچی، میل آزمایش و انبر است. همچنین جراحان دوره اسلامی جهت خروج اشیای مختلف در گوش و حلق، همچون سنگ یا موجوداتی همچون زالو و کرم از ابزارهایی همچون قلاب و موچین، انبر و لوله استفاده می کردند.

گوش, حلق, بینی, جراحی, طب سنتی, دوره اسلامی, شکافتن, داغ کردن, قطع کردن, ابزار جراحی