وحید مرندی - دانشجوی دکتری‎تخصصی، گروه مدیریت تکنولوژی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
سید حبیب اله طباطبائیان - عضو هیات علمی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده مدیریت و حسابداری، تهران، ایران
پریوش جعفری - عضور هیات علمی / گروه مدیریت آموزشی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
مرتضی آذرنوش - عضو هیات علمی / استادیار انستیتو پاستور ایران، تهران، ایران

امروزه برخورداری از فناوری تولید واکسن، علاوه بر تاثیر مستقیم بر نظام سلامت، اقتصاد کشورها را متاثر نموده، ضمن این‎که به‎دلیل مباحث امنیت‎زیستی، در مباحث دفاعی‎امنیتی نیز اهمیتی مضاعف یافته‎‎است. به‎علاوه، توانمندی فناورانه در این حوزه، به‎عنوان پیشران توسعه زیست‎فناوری تلقی می گردد که به‎عنوان یکی از فناوری‎های نوظهور و پیشران توسعه کشورها، مطرح می‎باشد و تاکنون به‎این موضوع از منظر سیاست‎گذاری در کشور، کمتر پرداخته‎شده‎است. پژوهش حاضر بر اساس روش مطالعه اسنادی (با موضوع نوآوری و چالش‎های تولید زیست‎فرآورده‎ها)، مصاحبه عمیق با جامعه‎ای از خبرگان، تحلیل محتوا، استفاده از روش دلفی چندگانه و تحلیل آماری، انجام‎شده تا بتواند با دسترسی به توصیه‎های سیاستی متناسب، برای تفوق بر چالش‎های جاری در توسعه و تولید واکسن در کشور، مورد استفاده قرار گیرد. به‎منظور تحقق اهداف نظام‎سلامت کشور و نوآوری در این عرصه، توجه به 9 چالش اساسی شناسایی‎شده برای توسعه و تولید واکسن، هم‎چنین استفاده از درس‎آموخته‎های آن برای به‎کارگیری در فرآیندهای سیاست‎گذاری این حوزه، راهگشا خواهد بود چنان‎که مهم‎ترین موضوعات سیاستی در قالب 8 گزاره از جمله: تمرکز در سیاست‎گذاری هماهنگ، وضع قوانین تواناساز و توجه به مسائل ژئوپلیتیک، شناسایی گردید.

چالش‎ها, واکسن, تواناسازها, بازدارنده‎ها, نوآوری