حسن مرادی - استادیار حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه علامه طباطبائی

در کنار تاسیسات حقوقی همچون معافیت های قانونی و قضایی ، نهاد تبدیل مجازات قرار دارد. تبدیل مجازات در مفهوم اعم اقدامی در راستای فردی کردن مجازات، جلوگیری از تضییع حقوق مجنی علیه یا اولیای دم، جلوگیری از وهن دین، تحدید استفاده از زندان و نیز تحقق عدالت قضایی و تعذیبی عادلانه است. در حال حاضر تبدیل مجازات در حوزه مجازات های حدود، قصاص و تعزیرات جاری است. لیکن پرسش اساسی این است که آیا جهات تبدیل قصاص عینا همان است که در تعزیرات یا حدود مقرر است یا هر یک از اینها تابع احکام و ضوابط خاص خود می باشند تبدیل مجازات های تعزیری به دو نوع قانونی و قضایی تقسیم می شود. تبدیل قانونی به شدت تابع شرایط مقرر در قانون است و تبدیل قضایی اصولا تابع شرایط تخفیف مجازات می باشد و تشخیص آن به قاضی محکمه محول شده است. اما تبدیل حد همچون تبدیل قانونی تابع شرایط مقرر در قانون و منوط به موافقت مقام رهبری یا رییس قوه قضاییه می باشد. در مجازات های قصاصی دو نوع تبدیل اجباری یا قانونی و شخصی یا اختیاری قابل اجراست. هنگامی که قصاص شرعا جایز یا ممکن نباشد، اجبارا به دیه مقدر تبدیل می گردد.

تبدیل, تخفیف, تشدید, مجنی علیه