محمدرضا رمضانی - دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد گروه اقتصاد کشاورزی دانشکده اقتصاد و توسعه ی دانشگاه تهران
حامد رفیعی - استادیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشکده اقتصاد و توسعه دانشگاه تهران
حسین نوروزی - دانشجوی مقطع دکتری تخصصی گروه اقتصاد کشاورزی دانشکده اقتصاد و توسعه ی دانشگاه تهران

شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی یکی از مناطق عمده کشت زعفران در کشور به شمار می رود که متاسفانه عملکرد مزارع زعفران این شهرستان طی سالیان اخیر کاهش چشم­گیری داشته است. بررسی های میدانی و نظرات مهندسین کشاورزی حاکی از آن است که کشت متراکم زعفران می تواند به عنوان یکی از دلایل کاهش عملکرد مطرح باشد. زیرا کشت متراکم این محصول اگرچه که باعث شروع زودتر دوره بهره برداری می شود، اما به دلیل ایجاد رقابت بین بنه ها، بر عملکرد گیاه در سال های بعد اثر منفی دارد و طول دوره بهره برداری را کاهش می دهد. ضمن این­که امکان کشت مجدد زعفران در آن مزرعه تا مدتی طولانی وجود نخواهد داشت. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر تراکم کشت بر عملکرد مزارع زعفران و تعیین عوامل اجتماعی- اقتصادی اثرگذار بر سیستم ناپایدار کشت پرتراکم زعفران صورت پذیرفت. به منظور  تحلیل داده ها از مدل هکمن دو مرحله ای که شامل یک الگوی پروبیت و یک الگوی رگرسیون خطی می باشد، در یک دوره 6 ساله طی سال های 1390 تا 1395 استفاده گردید. در نهایت متغیرهای سن، آگاهی کشاورزان نسبت به عوامل کاهش عملکرد، و شرکت در کلاس های آموزشی و ترویجی به عنوان عواملی شناخته شدند که تاثیر منفی و معنی داری بر تراکم کشت داشته و از این جهت می توانند موجب جلوگیری از کشت پرتراکم این محصول شوند.  متغیرهای درآمد و سطح تحصیلات اثر مثبت و معنی داری بر تراکم کشت دارند و اثر متغیر بیمه محصولات کشاورزی در هیچ کدام از دو مدل معنی دار نیست. لذا آگاهی بخشی به کشاورزان از طریق کلاس های آموزشی و ترویجی و همچنین استفاده از تجارب کشاورزان مسن و باتجربه به منظور جلوگیری از کشت پرتراکم این محصول توصیه می شود.

الگوی هکمن دو مرحله ای, سیستم ناپایدار, شهرستان گناباد, زعفران