محسن جوادی - استاد گروه اخلاق دانشگاه قم

ارسطو پس از آنکه عدالت های خاص مانند عدالت توزیعی ( برابری و مساوات در توزیع ثروت و فرصت ) ، عدالت معاوضی ( برابری و مساوات در معاملات و میان عوض و معوض ) ، عدالت تصحیحی ( برابری و مساوات میان جرم و جزا ) را طرح میکند در عبارتی بحث انگیز می گوید چاره ای جز بحث از عدالت عام و عدالت سیاسی نیست . در توضیح این عبارت شارحان ارسطو اختلاف دارند ولی بیشتر ترجیح میدهند بگویند عدالت عام که همان عدالت اخلاقی است ، غیر از عدالت سیاسی است که مساوات و برابری در میان شهروندان آزاد و برابر یک جامعه در مسیر تحصیل سعادت است.پرسش های مهمی فراروی این تفسیر است ازجمله اینکه چرا ارسطو عدالت سیاسی را مانند عدالت های خاص دیگر در ابتدا مطرح نکرده است و اصلا عدالت سیاسی با آنها چه فرقی دارد یا اینکه عدالت اخلاقی به عنوان عدالت عام و فضیلت متمایز از عدالت های خاص دیگر ، اصلا چگونه حد وسطی است و حد وسط چیست به علاوه نسبت آن با عدالت های خاص و به ویژه عدالت سیاسی چیست و نیز نسبت عدالت اخلاقی با عمل عادلانه چیست و آیا ممکن است عدالت اخلاقی با عمل ظالمانه جمع شود. در این مقاله ضمن طرح این پرسش ها و جواب اجمالی ارسطو به آنها مقایسه ای میان صورت و محتوای بحث عدالت اخلاقی در ارسطو و ابن مسکویه ( کتاب تهذیب الاخلاق ) صورت میگیرد تا میزان بهره گیری ابن مسکویه در بحث عدالت از کتاب اخلاق نیکوماخوس ارسطو مشخص شود .

عدالت، عدالت اخلاقی، عدالت سیاسی، ارسطو و ابن مسکویه.