جهت گیری در معماری و نقش آن در شکل گیری خانه های تاریخی تبریز

عواملی همچون زمینه-اقلیم-طبیعت در شکل گیری معماری بومی ایران تاثیرگذار بودهاند و همین عوامل در مکانیابی برای ساخت و توسعه معماری موثر هستند. جهت گیری از جمله مواردی است که در معماری ایران تاثر زیادی گذاشته است ولی تاکنون مطالعات زیادی درباره جهتگیری و مسایل تاثیرگذار در جهتگیری معماری انجام نیافته است این در صورتی است که جهت گیری صحیح معماری به عنوان یکی از مهمترین عوامل در شکل و فرم بنا در کنار مسایل اقلیمی و زیست محیطی معماری است و استفاده به جا از تابش آفتاب را به عنوان منبع انرژی طبیعی میسر میسازد. هدف از بررسیهای انجام گرفته پاسخگویی به سوال اصلی این تحقیق میباشد که مولفه های جهت گیری در معماری بومی ایران بخصوص در خانه های تاریخی آن چیست و گونه های مختلف معماری نظیر باغ، کاروانسرا، مسجد وامثالهم از چه عواملی تاثیر گرفته اند به نظر میرسد عواملی همچون راه، اعتقاد، طبیعت در شکلگیری جهت معماری ایران موثر بودهاند. مولفه های تاثیرگذاری براساس تحلیل نمونه های مورد مطالعه در خصوص عواملی که در شکل، جهتگیری، ساخت و توسعه خانه های تاریخی موثر بودند شناسایی شدند و مورد تحلیل و آنالیز در نمونه موردی که خانه های تاریخی تبریز است قرار گرفتند. در نهایت عوامل موثر بر جهتگیری در گونه های مختلف معماری در 6 دسته (اقلیم، تعادل، همسایگی، مذهب، دید و منظر، شیب زمین و سایه اندازی) تفکیک شده و ارایه گردیده است. دسته بندی اقلیم شامل طول و عرض جغرافیایی، جهت تابش آفتاب و جهت وزش باد میباشد و تعادل در بنا با تحقیق در جایگذاری فضاها و تاثیرآن بر هندسه پلان بررسی گردیده است. هندسه قطعه زمین، ابنیه و گذرهای پیرامون عوامل موثر در حوزه همسایگی شمرده شده و چشم انداز و دید از بازشوها در دسته بندی دید و منظر جای گرفته است. تاثیر اعتقادات و تطابق با اقلیم در برخی مناطق موجب جهتگیری برخی ابنیه به سمت قبله گردیده است. جهت شیب زمین و محدوده سایه اندازی نیز از عوامل مهم موثر بر جهتگیری ابنیه میباشد.