مریم روشندل - کارشناس ارشد پرستاری، مربی، ایران، تهران، دانشگاه علوم پزشکی آجا، دانشکده پرستاری، گروه بهداشت جامعه
محمد توکلی - دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری مراقبت های ویژه، ایران، تهران، دانشگاه علوم پزشکی آجا، دانشکده پرستاری.
آرمین زارعیان - دکترای تخصصی آموزش پرستاری، استادیار، ایران، تهران، دانشگاه علوم پزشکی آجا، دانشکده پرستاری، گروه بهداشت
آراسب دباغ مقدم - دانشجوی دکتری علوم و صنایع غذایی، مربی، ایران، تهران، دانشگاه علوم پزشکی آجا.

مقدمه: بیماری مزمن کلیه تنش های قابل ملاحظه ای برای بیماران به همراه دارد، بیماری مراحل انتهایی کلیه به عنوان یک مشکل اساسی سلامت در دنیای امروز، یک بیماری وخیم، با عواقب بهداشتی جدی محسوب می شود که تاثیرات منفی بر تمام جوانب زندگی بیمار بر جای می گذارد و هزینه های درمانی بالایی به دنبال دارد. این مقاله با هدف بررسی عوامل موثر بر خستگی به عنوان یک عارضه مهم در بیماران همودیالیزی انجام گرفته است.مواد و روش ها: این بررسی به صورت مروری و با استفاده از منابع و متون مختلف علمی و کتابخانه ای و جستجو در منابع اینترنتی از سال های 2000 تا 2015 انجام شده است.یافته ها: خستگی یکی از آزار دهنده ترین و شایع ترین علامت های گزارش شده توسط بیماران همودیالیزی می باشد که همچون تب و درد یک هشدار دهنده ی زیستی مهم برای سلامت انسان به شمار می رود. خستگی پس از همودیالیز با بقای کمتر بیماران ارتباط دارد، شیوع خستگی در بیماران دیالیزی بین 60 تا 97 درصد گزارش شده است. در علوم مختلف نسبت به پدیده ی خستگی توجه خاصی شده است و خستگی بصورت یک پدیده چند بعدی مورد توجه و بررسی گرفته است که اغلب افراد به طور معمول آن را تجربه می کنند، راجع به مکانیسم های بروز خستگی، نظرات متفاوتی در پژوهش های ارایه شده است به گون های که در مقایسه شناخت مکانیسم های سیستم دفاعی زیستی از قبیل درد و تب، مکانیسم های عصبی- مولکولی خستگی کمتر شناخته شده است. روش های کاهش خستگی شامل روش های دارویی و غیردارویی می باشد.بحث و نتیجه گیری: پرستاران می بایست با درک سطوح خستگی تجربه شده در بیماران همودیالیزی، این عارضه خطرناک را شناسایی و کنترل کنند و به منظور بهبود کیفیت زندگی مددجویان، مداخلات پرستاری را توسعه و ارتقاء دهند

بیماری مزمن کلیه، خستگی، همودیالیز