معصومه رضایی مشایی - دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی، گروه به نژادی و بیوتکنولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
مهدی عارف راد - دانشجوی دکتری اصلاح نباتات گرایش مهندسی ژنتیک، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
امیر رجبی - دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده کشاورزی،دانشگاه زابل، زابل، ایران

در عصر حاضر تقاضا برای داروهای زیستی روز به روز در حال افزایش می باشد. بنابراین لازم است سیستم هایی توسعه یابند که بتوانند داروهای زیستی را از لحاظ قیمت، کیفیت و ایمنی بالا در اختیار مصرف کنندگان قرار دهند. گیاهان با توجه به یژگی هایی که دارند قادرند جایگزین مناسبی برای سیستم های رایج بیان کننده پروتئین های نوترکیب مانند پروکاریوت ها و سلول های جانوری باشند. در استفاده از گیاهان به عنوان راکتورهای زیستی باید مواردی همچون باززایی و تراریختی پایدار، کیفیت پروتئین نوترکیب و اثرات زیست محیطی مورد توجه قرار گیرند. تراریختی پلاستی در مقایسه با تراریختی هسته ای به دلیل وجود تعداد زیاد کلروپلاست در یک سلول، تغییرات اپیژنتیکی کمتر، بیان چند ژن بصورت اپرون، سمیت کمتر پروتئین نوترکیب، عدم فرار تراژن ها از طریق گرده افشانی، قابلیت پردازش پروتئین های یوکاریوتی و مونتاژ پروتئین های چند زیرواحدی بیشتر مورد توجه قرار دارند. با این حال به دلیل عدم فرایند گلیکوزیلاسیون، روش تراریختی پلاستی قادر به گلیکوزیله کردن پروتئین های نوترکیب نمی باشد. اگرچه در سیستم کشت سوسپانسیون سلولی گیاهی به دلیل یکنواختی اندازه و نوع سلول ها و عدم نیاز به باززایی گیاهان فرایندهای خالص سازی و فرآوری پروتئین نوترکیب ساده تر می باشد، اما گاهی عملکرد از طریق کاهش سطح پروتئین نوترکیب در طول فاز سکون به دلیل افزایش فعالیت پروتئولیتیک کاهش می یابد. روش های Agroinfiltration و Virus infection قادرند در سیستم های بیان موقت با سرعت بالا کارایی مطلوبی در بیان پروتئین های نوترکیب داشته باشند. این تکنولوژی ها می تواند به عنوان سیستم های نوین بیان پروتئین های نوترکیب گیاهی با سرعت و کیفیت بالا و بدون نیاز به اصلاح ژنتیکی گیاهان مورد توجه قرار گیرند.

مهندسی ژنتیک، پروتئین های نوترکیب، کشاورزی مولکولی، بیوراکتور