پروا نسیمی - استادیار، گروه زیست شناسی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
ترانه آزاد درخت - استادیار، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
روژان شفیعی - پژوهشگر، پژوهشسرای امام جعفر صادق (ع)، مدیریت آموزش و پرورش ناحیه ۴، اهواز، ایران
حامد فرحان فدعمی - استادیار، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

مقدمه: برخی انواع شیمی درمانی باعث تغییراتی بر اندام های جنسی می شوند که این تغییرات در زنان و مردان متفاوت است[1].. تحقیقات سال های اخیر موید اثر آنتی اکسیدانی و ترمیمی عصاره برخی گونه های گیاهی بومی استان خوزستان می باشد [2] که می تواند آنها را به عنوان یک داروی گیاهی مناسب برای بسیاری از شرایط پاتوبوژیک در بدن انسان پیشنهاد دهد. اهداف: با توجه به خواص آنتی اکسیدانی قوی کارواکرول که بیش از 94 % روغن مرزه خوزستانی را تشکیل می دهد [3]، برآن شدیم تا ازین گیاه جهت کاهش آثار پاتولوژیک بوسولفان بر سیستم تولید مثلی و سطح هورمون جنسی تستوسترون موش نر استفاده کنیم. روش تحقیق: 60 سر موش نر بالغ به سه گروه 20 تایی تقسیم شدند. گروه تجربی اول (گروه کنترل) به مدت 4 روز به صورت زیر جلدی 100 میکرولیتر DMSO (0/02%<) و گروه تجربی دوم به مدت 4 روز 3/2 میلی گرم بر کیلوگرم بوسولفان به صورت زیر جلدی و گروه تجربی سوم که ابتدا به صورت پیش تیمار، 225 میلی گرم بر کیلوگرم روغن مرزه خوزستانی به مدت 7 روز درون آب خوراکی و سپس به صورت همزمان به مدت 28 روز 225 میلی گرم بر کیلوگرم روغن مرزه خوزستانی و 4 روز به صورت زیر جلدی 3/2 میلی گرم بر کیلوگرم بوسولفان دریافت کردند. کیفیت اسپرم توسط آنالیز سنجش اسپرم، آسیب بافت بیضه توسو رنگ آمیزی نوری و سطح هورمون تستوسترون توسط کیت سنجش هورمون بررسی گردید. نتیجه گیری: پیش تیمار و تیمار همزمان با روغن مرزه خوزستانی در گروه تجربی سوم توانست تا حدود زیادی باعث بهبود پارامترهای اسپرم چون تحرک، وکاهش دژنراسیون سلول های لیدیگ، سرتولی و اسپرماتوگونیا گردید. از سوی دیگر، هورمون تستوسترون نیز افزایش معنی داری را در این گروه در مقایسه با گروه دوم نشان داد. مصرف خوراکی مرزه خوزستانی به وضوح می تواند مشخصه های سیستم تولید مثلی از جمله کیفیت اسپرم، کیفیت بافت بیضه و سطح تستوسترون را در حیوانات تحت شیمی درمانی بهبود دهد. با توجه به تاکید سازمان بهداشت جهانی بر مصرف داروهای گیاهی و سنتی در مراکز پزشکی، مصرف روغن مرزه خوزستانی می تواند یک پیشنهاد مناسب جهت کاهش آثار جانبی شیمی درمانی بر سیستم تولید مثل کودکان و نوجوانان باشد.

روغن مرزه خوزستانی، شیمی درمانی، بوسولفان، اسپرم،بافت بیضه، هورمون تستوسترون