قاسم عزیزی - دانشیار اقلیمشناسی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران
ایان رابرتسون - استاد گروه جغرافیا، دانشگاه سوانسی ولز
مصطفی کریمی احمدآباد - استادیار اقلیمشناسی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران
محمدمهدی آبادی جوراوری - دانشجوی دکتری اقلیمشناسی دیرینه، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران

هدف این مطالعه بررسی نقش ارتفاع از سطح دریا بر پهنای حلقه های رویشی درختان ارس در ارتفاعات شمال استان کرمان است. جنس ارس (Juniperus) از جمله ارکان اصلی اکوسیستم های طبیعی جنگل های کوهستانی ایران به شمار می رود. کوهستان های مرتفع و با وسعت زیاد در استان کرمان سبب شکل گیری پوشش های درختی مانند ارس شده و رویشگاه های مناسبی را جهت مطالعات گاه شناسی درختی به وجود آورده است. با این وجود اکثر مطالعات گاه شناسی درختی در ایران مربوط به رویشگاه های زاگرس، البرز و جنگل های شمال کشور بوده و در استان کرمان پژوهشی انجام نگرفته است. رویشگاه مورد مطالعه پژوهش حاضر در ارتفاعات شمالی استان کرمان، تقریبا در بین سه شهرستان راور، زرند و کوهبنان قرار دارد. برای انجام این پژوهش تعداد 128 مغزه از 64 پایه درخت ارس در 4 سایت از رویشگاه با استفاده از مته رویش سنج برداشته شد. این 4 سایت و اختلاف ارتفاع بین پایین ترین و بالاترین درخت آن ها عبارت اند از کوه گاو 349 متر، بیدشیخ 401 متر، رودکر 478 متر و گلوبند 215 متر. پس از آماده سازی نمونه ها و بالا بردن وضوح بصری آن ها، تعداد و پهنای حلقه ها به وسیله میزکار LINTAB و نرم فزار TSAPWin با دقت 0.01 میلی متر شمارش و اندازه گیری شد. تطابق زمانی بین 2 منحنی رویشی هر درخت با نرم افزار TSAP انجام گرفت و نتایج آماره-های GLK، CDI، GSL، CC و T-v مربوط به ارزیابی تطابق، کیفیت مطلوب تطابق زمانی منحنی های رویشی به دست آمده را برای اکثر درختان نشان داد. ارتباط بین تغییرات ارتفاعی و متوسط پهنای حلقه ها با استفاده از ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن برای 3 سایت و کل درختان سنجیده شد. نتایج ضرایب پیرسون (سایت کوه گاو 0.67- ، بیدشیخ 0.75- ، رودکر 0.59- ، کل درختان 0.45-) و اسپیرمن (سایت کوه گاو 0.70- ، بیدشیخ 0.79- ، رودکر 0.33- ، کل درختان 0.30-)، نشان داد که بین متغیرهای ارتفاع و متوسط پهنای حلقه های رویشی در دو سایت اول همبستگی منفی بالا و در سایت سوم و همچنین کل درختان همبستگی منفی متوسط وجود دارد.

گاه شناسی درختی، ارس، حلقه های رویشی، تطابق زمانی، ضریب همبستگی