بررسی تراکم، تنوع و غنای گونه ای بانک بذر خاک تحت عملیات پخش سیلاب در مراتع پشتکوه کیاسر ساری، استان مازندران

براساس نظر کارشناسان فائو ایران کشوری خشک بوده که با کمبود شدید منابع آب روبه رو می باشد (10). ریزش های جوی نامناسب شامل بارش کم و نامنظم سبب بروز سیلاب در نقاط مختلف کشور می شوند (12). این سیلاب-ها علاوه بر خسارات مالی و جانی؛ موجب فرسایش خاک، انتقال رسوبات به مناطق پست و پشت مخازن سد و باعث کاهش حاصلخیزی خاک می شوند. از طرف دیگر کمبود آب یک عامل محدودکننده برای پوشش گیاهی در مراتع خشک و نیمه خشک است (15،14،3). یکی از گام های موثر به منظور تامین آب در این نواحی، پخش سیلاب در نواحی کم شیب است که ضمن تغذیه سفره های آب زیرزمینی موجب تغییر خصوصیات خاک و پوشش گیاهی می شود (11). تغییرات پوشش گیاهی در مکان های پخش سیلاب ممکن است در ارتباط با رسوبات حمل شده توسط سیلاب باشد (8). رسوبات حمل شده حاوی مواد آلی، معدنی و بذر گونه های گیاهی است (16). بنابراین سیلاب به عنوان یک منبع ورودی از بذر گونه های گیاهی عمل می کند (21،5) و نقش مهمی را در پراکنش بذور در دشت های سیلابی دارد (9). میزان پراکنش، ترکیب و الگوی توزیع بذر تحت تاثیر محدوده، مدت زمان و فراوانی سیلاب است (18). همچنین سیلاب موجب تغییر در تنوع، غنا و ترکیب بانک بذر خاک می شود (10). به ندرت اثر پخش سیلاب بر تراکم، تنوع و غنای بانک بذر خاک که در واقع همان پوشش گیاهی زیرزمینی است، در منابع داخلی مورد توجه قرار گرفته و در منابع خارجی هم محدود به دشت های سیلابی است.Pattago و همکاران (19) در بررسی اثر سیلاب بر بانک بذر خاک در پانتانال شمالی در برزیل دریافتند که مدت زمان سیلاب نقش مهمی را در تعیین بانک بذر خاک در این منطقه ایفا کرده و سیلاب موجب تغییر فراوانی، غنا و ترکیب گیاهی بانک بذر خاک شده است.Osunkoya و همکاران (18) نشان دادند که سیلاب باعث افزایش فراوانی، کاهش غنا و تنوع گونه ای در بانک بذر خاک در یک زیستگاه ساحلی در جنوب شرقی کوئینزلند، شده است. در پژوهشی که Zhang و همکاران (23) در زیگویی چین انجام دادند به این نتیجه رسیدند که سیلاب های فصلی موجب تغییرات در تنوع زیستی و تراکم بذرها در ارتفاعات مختلف در بانک بذر خاک شده و سیلاب افزایش تشابه بین بذور موجود در بانک بذر خاک و پوشش گیاهی سطح زمین را به دنبال داشته است. Souzaو همکاران (22) در بررسی اثر سیل بر ظهور گیاهچه از بانک بذر خاک تحت دو تیمار (الف: سیلاب و سپس آبیاری، ب: فقط آبیاری) در تالاب پانتانال در آمریکای جنوبی دریافتند که سیلاب دارای اثر مثبت بر غنا و فراوانی گیاهچه ها بوده و بیشترین فراوانی مربوط به علف های یکساله یعنی گندمیان یکساله بود.به طور کلی در ایران پژوهش های بسیاری درباره اثر سیلاب بر پوشش گیاهی (تنوع، تولید، تراکم ، غنا، ترکیب، درصد تاج پوشش، فروانی)، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و سطح سفره های آب زیرزمینی صورت گرفته اما به اثر پخش سیلاب بر بانک بذر خاک پرداخته نشده است. این تحقیق به بررسی تراکم، تنوع و غنای بانک بذر خاک تحت عملیات پخش سیلاب در مراتع پشتکوه کیاسر ساری می پردازد.