ارزیابی بیلان آب سطحی و زیرزمینی در راستای توسعه پایدار

منابع آب سطحی و زیرزمینی در کشور به عنوان یکی از منابع مهم و اصلی برای تامین نیازها در بخش های مختلف از جمله کشاورزی، شرب و صنعت شناخته می شود. در این راستا، ارزیابی صحیح و درست از منابع آب موجود و در دسترس یکی از گام های مهم در راستای حرکت به سمت توسعه پایدار است و این امر مستلزم برآورد دقیق بیلان آب می باشد. با توجه به محدوده مورد مطالعه، اندازه گیری و یا برآورد مولفه های بیلان منابع آب همواره با خطا و عدم قطعیت هایی حتی در حد چند برابر همراه است، به طوری که در برآوردهای انجام شده بیلان منابع آب در کشور و تخمین آب تجدیدپذیر و قابل برنامه-ریزی، تفاوت های چندبرابری نیز ملاحظه می شود. از این رو ضرورت تدقیق بیلان با هدف ارزیابی صحیح از وضعیت فعلی این منابع و برنامه ریزی به جهت توسعه پایدار را دوچندان می کند. عدم توجه به رویکردهایی که در راستای تدقیق بیلان است و بی توجهی نسبت به بروزرسانی مدل ها، روش ها، فناوری ها، تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری، موجب کاهش دقت تخمین آب قابل برنامه ریزی شده و سبب اتلاف سرمایه گذاری ها و تخصیص منابع در این حوزه می شود. در این مطالعه، تاریخچه برآورد بیلان در کشور و همچنین بررسی فرآیندها، مسیرها، ساختار حقوقی و فرآیند کنترل و تضمین کیفیت در برآورد بیلان آب ارائه شده است. همچنین مطالعات در سطح بین المللی از منظر روش ها و رویکردهای رایج در برآورد بیلان و تجربیات کاربردی آن در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. با جمع بندی دو بخش، اهم مسائل، چالش ها و مشکلات برآورد بیلان در کشور معرفی شده و در نهایت راهکار و پیشنهادهایی به جهت تدقیق بیلان منابع آب ارائه شده است. راهکارهای پیشنهادی در دو سطح ساختاری و علمی کاربردی مطرح شده است. در بخش ساختاری، نظارت و ارائه ساختاری به جهت کنترل کیفیت برآورد بیلان مهم و ضروری است. از این رو، پیشنهاد ایجاد یک سازوکار مشخص برای بررسی و کنترل کیفیت برآورد بیلان در گروه برآورد بیلان وزارت نیرو ارائه شده است. همچنین پیاده سازی و ثبت آنلاین اندازه گیری های لازم در برآورد بیلان منابع آب کشور و تشکیل بانک اطلاعاتی آنلاین و قابل دسترس پیشنهاد شده که از اهم وظایف سازمان های متولی جمع آوری، ثبت و اندازه گیری داده ها است و باید در ردیف های بودجه ای آن ها مورد توجه قرار گیرد. در سطح علمی کاربردی براساس بررسی مطالعات انجام شده ملی و بین المللی، لزوم توجه به دو مقیاس مکانی و زمانی، یکپارچه دیدن منابع آب زیرزمینی با منابع آب سطحی، تحلیل عدم قطعیت های موجود در برآورد بیلان با توجه به گستره وسیع اثرگذاری آن، بررسی و امکان سنجی استفاده از روش های نوین از جمله سنجش از دور در برآورد برخی از پارامترهای بیلان با امکان کنترل و واسنجی نتایج کسب شده با داده های مشاهداتی و به کارگیری چارچوب حسابداری آب، به عنوان راهکارهای مهم جهت به حداقل رساندن خطاها و تدقیق برآورد بیلان پیشنهاد شده است.

Keywords:

بیلان , آب سطحی , زیرزمینی , عدم قطعیت ها , توسعه پایدار.