مهدی دهرامی - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جیرفت

از اهداف مهم طنز نکوهش پلیدیها و اصلاح رفتارهای ناشایست است و طنزنویس گاه هدفی مانند معلم اخلاق دارد اما در این راستا شیوه بیان و لحن خاص خود را بر میگزیند.4 هدف غایی طنز اصلاح معایب است و این موضوع چیزی جز هدف ادب تعلیمی نیست از این منظر طنز ظرفیت خاصی برای بیان تعالیم اخلاقی دارد. هدف این مقاله بررسی ارتباط طنز و ادبیات تعلیمی با تاکید بر شعر ابوالقاسم حالت است. مقاله حاضر با روش تحلیل محتوا و دستهبندی محتوای طنزهای تعلیمی این شاعر نشان داده است که هرچند طنز و تعلیم دو ژانر(نوع ادبی) مختلف به شمار رفته است اما در ژرف ساخت بسیاری از طنزها از جمله اشعار ابوالقاسم حالت آموزه های اخلاقی وجود دارد تا حدی که طنز جایگاهی مانند ارسالالمثل و گزاره حکمی یافته، به حوزه ادبیات تعلیمی وارد شده است. ابوالقاسم حالت به ادب تعلیمی عنایت خاصی داشته است و علاوه بر قصاید و قطعات حکمی و تعلیمی در طنز نیز از منظر تعلیم و اخلاق به محیط اطراف و حوادث و پدیده ها نگریسته است. مهمترین وجوه تعلیمی وی در طنزهایش گزاره هایی مانند ضرورت هوشیاری و دوری از غفلت و نکوهش رذایلی چون نگاه مادی گرایی، حرامخواری، ظلم، رشوه و مواردی از این دست است. وی بجای بیان مستقیم و تحکمی بایدها ی اخلاقی، از طریق طنز نبایدها را نشان میدهد تا مخاطب خود از این طریق به بایدها دست یابد.

طنز، ادبیات تعلیمی، ابوالقاسم حالت، آموزه های اخلاقی