بررسی تطبیقی عناصر بینامتنی در ادب عرفانی کلاسیک و اشعار سهراب سپهری

استفاده از نظریه های ادبی جدید از جمله بینامتنیت در بررسی متون ادبی، میتواند در فهم و واکاوی گوشه های پنهان این گنجینه گسترده بسیار راهگشا باشد. از این رو، این پژوهش تلاشی است برای یافتن ردپای متون عرفانی کلاسیک یا به عبارتی بینامتنیت در هشت کتاب سهراب سپهری. بینامتنیت به رابطه میان متنهای ادبی اطلاق میشود. این اصطلاح نخستین بار توسط ژولیا کریستوا در اواخر دهه شصت میلادی پس از بررسی آرای باختین مطرح شد. بر اساس رویکرد بینامتنیت، هیچ متنی خودبسنده نیست و هر متن در آن واحد هم بینامتنی از متون پیشین و هم بینامتنی برای متون پسین خواهد بود. سپهری از معدود شعرای معاصر است که به داشتن مشربی عرفانی شهره است و آراءو نظریات عرفانی او به شکل کاملا0 محسوسی به آراء و نظریات بزرگانی چون سنایی، حافظ و به ویژه مولانا شبیه و قابل انطباق است؛ به همین دلیل، شعر سپهری از عناصر و مناسبات بینامتنی فراوانی برخوردار است. این مقاله در صدد است تا بنیادهای عرفانی و آموزه های صوفیانه سپهری را با اندیشه ها و تعابیر صوفیان گذشته سنجیده و اشتراکات آنها را بازنماید. برآیند تحقیق حاکی از آن است که مضامین عرفانی موجود در اشعار سپهری، واگویه ای هنری و خلاقانه از متون عرفانی پیشین است.

Keywords:

سهراب سپهری , ادبیات عرفانی , بینامتنیت , مولوی , سنایی , حافظ