ندا هدایت - استادیار رشته زبانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ورامین-پیشوا

هدف از مقاله حاضر بررسی زبانشناختی ساختمان فعل در گویش تاتی گیفان، یکی از گویشهای تاتی رایج در خراسان است، که در دهستان گیفان، واقع در 86 کیلومتری شهر بجنورد در خراسان شمالی، تکلم میشود. گویش تاتی رایج در شمال خراسان از سلسله گویشهای ایرانی قدیم است که با گونه های دیگر خود به لحاظ ساختاری تفاوتهایی دارد. داده-های مورد نیاز پژوهش حاضر که یک تحقیق توصیفی-تحلیلی است از پیکره زبانی گویش که طی یک تحقیق میدانی از طریق پرسشنامه و مصاحبه گردآوری گردید استخراج شده است. بررسیها نشان میدهد که ساختار فعلی در این گویش دارای ویژگیهایی است که علی رغم تشابهات آن را از طرفی از گویشهای تاتی که در بخشهای مرکزی ایران رایج بوده و احسان یار شاطر (1969) به بررسی تعدادی از آنها پرداخته است و از طرف دیگر از زبان فارسی معیار متمایز می کند. عمده ترین ویژگی ساختمان فعل در گویش تاتی گیفان، تغییرات واجی گوناگون و قابل توجه به هنگام صرف فعل است. حذف واکه از ستاک و پیشوندهای فعلی طی فرایند وندافزایی، هماهنگی واکه و قلب در بعضی از افعالی که دارای صامت سیال در هجای اول هستند از عمده تغییرات واجی است که در صرف فعل اتفاق میافتد. دیگر ویژگی ساختاری، وجود استثناء در فرایندهای تصریفی فعل است که موجب میشود ستاک فعل بارها تغییر کند. تفاوتهای آوایی در ستاک فعل امر و ستاک فعل در زمان حال یکی دیگر از ویژگیهای ساختار فعل در این گویش است. بر خلاف دیگر گویشهای زبان تاتی جنس دستوری در صرف فعل وجود ندارد و زمانها و وجوه با زبان فارسی هماهنگی بیشتری دارد.

زبان تاتی، گویش تاتی گیفان، ساختار فعل، تغییرات واجی