روح اله خادمی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد.
محمدکاظم کهدویی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد.
مهدی ملک ثابت - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه یزد

قافیه، در شعر فارسی مهمترین رکن شعر محسوب میشود که شکل، موسیقی، معنا، احساس و بسیاری دیگر از لوازم شعر به طرز انکارناپذیری وابسته به آن است. در نظر منتقدان قدیم، اسقاط وزن و قافیه، باعث میشود که شعر از شعریت بیفتد و دیگر نمیتوان بر آن نام شعر نهاد. از همین رو شاعران نگاه ویژهای به شعر داشته اند و بخشی از هنرنماییهای آنان در پیچ و تاب قافیه نمودار گشته است. منظومه مهر و نگار، دومین منظومه از خمسه جمالی تبریزی شاعر سده های هشتم و نهم هجری است. این اثر که در مقابل خسرو و شیرین نظامی سروده شده، داستان عاشقانه مهر و نگار را روایت میکند.در این مقاله برخی تکلفات و تخلفات جمالی در قافیه در شش مبحث ذوقافیتین، ذوالقوافی، حاجب و محجوب، قافیه مجانس، قافیه مصنوع و قافیه معیوب بررسی شده است. این بررسی اثبات میکند که هنجارگریزیهای جمالی نشانگر تبحر او در شعر و ممارست در آثار شاعران پیشین از جمله نظامی گنجوی است.

مهر و نگار، جمالی تبریزی، موسیقی شعر، قافیه