بهروز محمودی بختیاری - دانشیار پردیس هنرهای زیبا /گروه نمایش/دانشگاه تهران
پروانه احمدی - مربی دانشکده هنر و معماری/گروه ادبیات نمایشی/ دانشگاه آزاد شیراز

هدف این پژوهش مطالعه ی قابلیتهای شوخی های مکتوب در ادبیات عبید زاکانی به عنوان بازتاب جلوه هایی از استندآپ-کمدی (ایستاده-کمدی) است. به این منظور با بررسی کلیات عبید زاکانی به ویژه رساله ی دلگشا، رساله ی تعریفات و اشعار هزلیه و تضمینات و با استفاده از چارچوب مفهومی عمدتا متشکل از نظریه های موجود در روشهای نوشتن برای کمدی و از جمله استندآپ-کمدی و نیز با در نظر گرفتن تعاریف معتبر زبانشناختی در این نوع کمدی، عناصر تشکیل دهندهی شوخی های این متون از قبیل مبالغه، تکرار، واقع گرایی، اشاره های بینامتنی، شخصیتهای نشاندار، غافلگیری، اشاره به تابوها و غیره مورد بررسی قرار گرفته اند. یافته های تحقیق نشان میدهد که بر اساس اصول شاخصه ی اجرای یک استندآپ-کمدی موفق در بخش نوشتار متن، عناصر شوخی در آثار عبید بسیاری از ویژگیهای ایستاده-کمدی را از قبیل شخصیت های نشاندار، غافل گیری پایانی، بازیهای زبانی و هزل واقعیتهای رفتاری و عقیدتی با مصارف سیاسی و اجتماعی دوره ی مخاطباناش در خود دارد. وی به نظم و نثر، و از راه های مختلف وضع وخیم عهد خود را به باد انتقاد گرفته و طبقات مختلف اجتماعی خاصه امرا و رجال سیاسی و دینی عصر را در پرده ی طنز و طعنه و هزل ها، همچون اجراگر یک ایستاده-کمدی، چنان که بودند معرفی کرده است.

عبید زاکانی، استندآپ-کمدی، ، شوخ طبعی، مبالغه، اشاره های بینامتنی.