محمد رضا یوسفی - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم
طیبه براتی نیا - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

عرش به عنوان حد فاصل جهان زیرین با عالم زبرین در اشعار فارسی پژواک متنوعی دارد. عرش از یک سو رو در خالق جهان و خداوند عالم دارد و مبین رفعت مقام او و دست نیافتنی بودن حق تعالی است. عرش در این سویه خود عظمت خداوند و بلندی خود را روایت می کند. در این کوشک رفیع، فرشتگان به خدمت مشغولند و هر گروه از ملائکه عرش به انجام وظیفه خویش سرگرمند. طبیعی است در بسیاری از این صورخیال شعری، رد پای مشبهه و حتی مجسمه مشهود و هویداست. عرش در سویه دیگر خود که رو در عالم پایین دارد در ارتباط با جهان زیرین است. در این سویه عرش، از عرش به سوی بالا نور و نامحدود است و از عرش به سوی پایین تیره و محدود است. در این سویه، عرش با انسان به عنوان اشرف مخلوقات در ارتباط است. عرش دل انسان است؛ عرش جای انسان عارف و حتی فرش عارف واصل است. شاعران از تصاویر شعری متنوعی استفاده کرده اند که بیان کننده زیبایی عرش و در خدمت انسان بودن اوست. این گونه تصویرهای شعری به خصوص در توصیف و تبیین معراج رسول خدا(ص) نمود بیشتری دارد.

عرش، خداوند، انسان، عارف، دل