نسرین دشتی - کارشناس ارشد ادبیات فارسی

در ایران، با همه عظمت و قدمت و سابقه ی ادبی، همانند اکثرکشورهای جهان، ادبیات کودک به معنای امروزی پیشینه چندانی ندارد. هرچند سنت ادبیات شفاهی ایران برای کودکان از نخستین لحظه های حیات طفل اهمیت قائل بوده، اما بهرحال ادبیات رسمی ایران بیش تر متعلق به بزرگترها است. در مورد طنز هم وضعیت به همین صورت است. یعنی مطالعات و تحقیقات نظری به صورت امروزی، در دهه های جدید صورت گرفته است. هرچند از دیرباز انواع طنز در ادبیات ما وجود داشته است. در مورد بررسی طنز در ادبیات کودک و نوجوان- به خصوص مورد بحث ما یعنی طنز در داستان کودک- درحوزه تخصصی ادبیات، تنها چند مقاله انگشت شمار وجود دارد که بیشترآنها سه مشکل اساسی دارند: 1- تعاریف و دسته بندی ها بسیارپیچیده، تخصصی و گاهی از حوصله یک مقاله خارج است و برای کسی که مطالعات تخصصی ادبیات نداشته باشد، قابل فهم و بهره برداری نیست. 2- مطالب این مقاله ها بیشتر در حد معرفی و جمع آوری اطلاعات است و کاربرد آموزشی ندارد. 3- در این مقاله ها، ادبیات کودک و نوجوان همواره درکنار هم بررسی شده اند. این در حالی است که ادبیات نوجوان به دلیل نزدیکی مولفه های آن به ادبیات بزرگسال، باید جداگانه از ادبیات کودک مورد بررسی قرار گیرد و تعمیم تعاریف مربوط ادبیات نوجوان به ادبیات کودک دراکثر موارد درست به نظرنمی رسد. پس از تحقیق و بررسی کتابها و مصاحبه با جمعی از نویسندگان کودک، مشخص شد که این حوزه از ادبیات به کتابهایی نیازمند است که کاربردی باشند و بتوانند به عنوان راهنما مورد استفاده نویسندگان قرار گیرند. دراین مقاله، ابتدا جهت آشنایی مختصر خواننده به تعریف و دسته بندی انواع طنز (در حد نیاز مقاله) و مفهوم ادبیات کودک پرداخته شده است. سپس شگردهای متداول طنزپردازی بیان و نمونه های از دو کتاب منتخب آمده است . از کتابهای طنزکودک در گروه سنی الف ، ب و ج ، دو کتاب با نامهای، بچه نخستین باهوش، نه! خیلی خیلی باهوش از قدیرمحسنی و داستانهای پیه چیه از طاهره ایبد به عنوان نمونه انتخاب شده اند تا با نشان دادن نمونه های مختلف از دو نثر متفاوت، نحوه استفاده از این شگردها واضح تر بیان شود.

طنز، شگردهای طنزآفرینی، ادبیات کودک، داستان کودک