سعید بیات - کارشناس ارشد فرآوری مواد معدنی، فارغ التحصیل دانشگاه تهران
الیاس کریمی - کارشناس ارشد فرآوری مواد معدنی، فارغ التحصیل دانشگاه شهید باهنر کرمان

عناصر نادر خاکی به علت دارا بودن خواص ویژه، کاربرد عمده ای در صنایع پیشرفته دارند و به عنوان عناصر کلیدی اقتصاد سبز شناخته می شوند. بازار عناصر نادر خاکی به طور انحصاری در اختیار کشور چین است. کانی های مهم عناصر نادر خاکی باستنازیت، مونازیت و زنوتیم هستند. مواد معدنی استخراج شده از معادن عناصر نادر خاکی پس از خردایش و پرعیارسازی کانی ها به روش های ثقلی، مغناطیسی، الکترواستاتیکی و فلوتاسیون وارد مرحله لیچینگ می شود. لیچینگ عناصر نادر معمولا پس از یک مرحله فرآوری حرارتی و هضم، با اسید نیتریک، اسید سولفوریک یا اسید هیدروکلریک انجام می شود. محلول باردار حاصل از لیچینگ پس از حذف ناخالصی ها وارد مرحله استخراج عناصر نادر می شود. استخراج حلالی بهترین روش برای استحصال عناصر نادر خاکی است. استخراج کننده های اسیدی (شامل ورساتیک اسید، نافتنیک اسید، CA 12، CA 100، دپا، سیانکس 272، سیانکس 301، سیانکس 302، PC- 88A و...)، خنثی(شامل TBP، سیانکس 921، سیانکس 923، سیانکس 925 و DBBP) و بازی (شاملAliquat 336، Alamin 308 و...) برای استخراج حلالی این عناصر به کار رفته اند. استخراج کننده های اسیدی گروه ارگانوفسفرها جدایش بهتری بین عناصر نادر خاکی ایجاد می کنند، اما ظرفیت استخراج پایینی دارند. برای رفع این مشکل، روش صابونی کردن استخراج کننده استفاده شده است که باعث آلودگی محیط زیست می شود. مواد افزودنی شامل منیزیم اکسید و برخی اسیدهای آلی می تواند به عنوان جایگزین صابونی کردن، به افزایش ظرفیت استخراج عناصر نادر کمک کنند. استفاده از مخلوط دو استخراج کننده با ایجاد پدیده هم افزایی، در بسیاری از موارد می تواند باعث بهبود کارآیی استخراج شود. در فرآیندهای صنعتی استخراج حلالی عناصر نادر خاکی، معمولا جدایش با تقسیم عناصر نادر خاکی به چند دسته آغاز شده و با توجه به برنامه تولید و محصول مورد نیاز، مخلوط چند عنصر به عنوان محصول نهایی به فروش می رسد یا فرآیندهای بیشتری برای تولید عناصر نادر تفکیک شده بر روی هر بخش انجام می شود.

عناصر نادر خاکی، شیمی عناصر نادر، لانتانیدها، استخراج حلالی