اصغر سلیمی نوه - استادیار گروه فلسفه وکلام اسلامی دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان

مهمترین دغدغه فیلسوفان و متالهان دینی چگونگی تبیین واقعیت و نوع نگرش به جهان هستی می باشد. از آنجا که کانت اخلاق را بر اصل استقلال و خودمختاری اراده بنا کرده است، بدیهی است که هر سلطه ای غیر از خود اراده، یعنی عواطف، ترس، امید، اقتدار امور طبیعی و ماورای طبیعی را برای اراده نفی می کند .تعریفی که کانت از دین ارائه کرده عبارت است از: مجموعه همه تکالیف، چنانکه گوئی فرامین الهی هستند و تنها کارکرد دین قوت بخشیدن به اراده خیر است. کانت معتقد است که دین حقیقی یک دین است ولی عقاید مذهبی بسیار متفاوتی وجود دارند. بنابراین شایسته است بجای اینکه فرد متدین را به دیانت خاصی منتسب کنیم او را پیرو مذهب یهود یا اسلام یا مسیحی کاتولیک یا لوتری بدانیم.کانت همچنین معتقد است که دین عقیده ای نظری نیست بلکه دین فعل اخلاقی باطنی یا عبادت روحی محض است. از اینروست که وی آگاهی اخلاقی را برتر از عقاید و مناسک و آداب دینی و عبادت ظاهری می داند .جان هیک نیز با طرح وحدت متعالی ادیان،حقانیت تمام ادیان را پذیرفته و راه رسیدن به وحدت را درنوع نگرش انسان به دین وذات مفهوم پرستش خلاصه نموده است.از دیدگاه وی تجربه های دینی هسته اولیه تمام ادیان می باشد وبواسطه ادراکات گوناگون بشری تفسیرهای متعددی از این تجربه ها ارائه گردیده و امروزه با تکثر تفسیرها مواجه ایم.از جمله نتایج بحث می توان به این موارد اشاره نمود: -1 جهانی شدن بعنوان رویای سازماندهی کردن همه انسان های در حال حاضر تحت یک حاکمیت،از راه اخلاق و دین تامین می شود.-2 در نظام فلسفی کانت و جان هیک،شهود گرایی وتجربه گرایی به عنوان هسته مشترک همه ادیان معرفی شده است.-3 مقصد نهایی اخلاق ودین یک چیز است و آن تکامل یافتن انسان هاست.-4 دین فعلیتی اخلاقی دارد و عبادتی روحانی که مقام آن پاسداشت واطاعت از قانون اخلاقی است.دراین پژوهش به بررسی دیدگاه های کانت و جان هیک و نحوه مواجهه آنها با دومولفه دین و دینداری خواهیم پرداخت

کانت،جان هیک،دین،اخلاق،وحدت ادیان ،تکلیف اخلاقی،تجربه های دینی