علی سوری نژاد - استادیار دانشگاه پیام نور، تهران، ایران، مرکز شهریار گروه آموزشی جغرافیا

سال های اخیر بدنبال تغییرات آب و هوایی مقادیر بارندگی و آبدهی سالانه رودخانه ها در حوضه های آبریز 30 گانه ایران نسبت به نیم قرن گذشته بشدت کاهش یافته است. در این پژوهش حوضه های مذکور بعنوان مطالعه موردی انتخاب گردیده و هدف از آن ارزیابی اثرات احتمالی تغییر اقلیم بر روی بارندگی و منابع آب سطحی می باشد. برای بررسی این موضوع مقادیر بارندگی و آبدهی بلندمدت این حوضه ها از سال 1347 تا 1394 استخراج و در سه دوره آماری 47، 30 و17 ساله از 1394-1347، 1377-1347، 1394-1377 طبقه بندی گردید. سرانجام با آزمون های آماری t استیودنت، من ویتنی و من کندال و روش گرافیکی آماره u(t) و u (t) من کندال روند تغییرپذیری داده ها، در سطح اطمینان 95 % و 99 % با - SPSS محاسبه گردیدبه موجب نتایج این پژوهش روند بارندگی بلندمدت در همه حوضه های 30 گانه منفی و غیر معنی دار بوده، اما حجم آبدهی سالانه همه رودخانه ها چندین برابر کاهش یافته و تغییرات شیب همه آنها معنی دار است، تنها تغییرات شیب بارش ها در حوضه کارون -2.33 درکرخه -2.29 غرب ایران -2.09 و قره سو گرگان 2.01+ معنی دار می باشد. در صورتی که تغییرات شیب آبدهی این حوضه ها به ترتیب -2.44، -2.68،-3.91، -4.33 معنی دار می باشد. آنچه که مسلم است روند تغییرپذیری حجم جریان های سطحی در مقایسه با بارندگی سالانه دارای نوسانات بسیار زیادی بوده و از شدت کاهشی چندین برابر برخوردار بوده است، به نظر می رسد که کاهش بارشها به تنهایی عامل بیلان منفی حجم آبدهی رودخانه ها نمی باشد، بلکه عوامل دیگری نظیر برداشت بیش از حد در بالادست حوضه های آبریز جهت مصارف بخش های مختلف شرب، صنعت و کشاورزی همواره اثرگذار بوده است.

منابع آب ، بارش، تغییراقلیم، من کندال.