محمدمهدی مظهری - پژوهشگر دکتری، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
حسین سلطان زاده - دانشیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

کهن شهر بغداد، از نخستین و مهمترین شهرهای جهان اسلام دارای پیشینه ی تاریخی پرفراز و فرودی است. از این شهر گاه به عنوان مرکز علم و ادب جهان اسلام سخن به میان می رود و گاه در داستان های هزارویک شب ردپای آن را می توان دنبال کرد. در عصر حکومت عثمانی شهر هویت ویژه ای یافته است. خیابان الرشید، نخستین و مهمترین خیابان ساخته شده در این دوران در شکل گیری فضایی جدید شهر نقشی مهم دارد، برخلاف خیابان المتنبی، محور فرهنگی شهر که در بافت قدیمی و سنتی وجود داشته- بعدها متاثر از ماشین پهن تر شده- از ابتدا به منظور خیابان با کارکرد غالب مدرن آن بعنی با محوریت سواره (ابتدا کالسکه و سپس اتومبیل) شکل گرفته است. این خیابان با قدمتی حدود 100 سالدارای ارزش های کالبدی و کارکردی متنوعی است که بر گسترش استخوان بندی معاصر شهر به موازات رود دجله نقش به سزایی داشته است. هدف از این پژوهش شناخت و معرفی خیابان الرشید و تبیین تاثیرات آن بر بافت کهن و توسعهی معاصر شهر بغداد است. پژوهش از نوع کیفی است که به روش تحلیلی- توصیفی به واکاوی اسناد، گزارش ها و کتاب هایی بهشیوه کتابخانه ای گردآوری شده اند، پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که خیابان الرشید با کارکرد و کالبدی متاثر از مدنیسم در بغداد هم پیوند است از این رو نقش این خیابان در شکلگیری بافت معاصر بغداد بسیار محوری و پراهمیت است. احیای خیابان الرشیدد شاهدی بر این مدعا است. و همچنین بازگرداندن جنب و جوش و کنش های اجتماعی شهریپس از پایان اشغال عراق و در عین حال باز زنده سازی خاطره جمعی مردم بغداد است.

شهر بغداد خیابان الرشید،خیابان امتنبی، محور سواره، شهرسازی