فرید احمدزاده - دانشجوی دکتری باستان شناسی اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
ثمین مدبر - دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

اغلب نقشمایههای سنتی ریشه در فرهنگ، باورهای مذهبی و یا داستان های اساطیری دارند که با گذر از صافی ذهن طراحان، بر روی انواع هنرهای صناعی اجرا می شوند. آثار هنری همواره منعکس کننده آراء هنرمندان بوده اند. در این میان، آثار فلزی و سفالی دربار سامانیان در نیشابور در قرن 3 و 04.ق. دارای گستره وسیعی از نقش، رنگ و معانی خاص بوده و حائز اهمیت بسیاری هستند بنابراین تحقیق پیش رو، به بررسی و تحلیل تعدادی از آثار فلزی و سفالی دوره سامانیان در خراسان(نیشابور) که حاوی نقوش تزیینی زیباشناسانه، مفهومی و موضوعی است، می پردازد. هدف اصلی این مقاله، بررسی شناخت مفاهیم و مضامین آنها و مشخص کردن عواملی که در نقش کردن نقوش اساطیری و آیینی که بر روی آثار دوران مزبور دخیل بوده اند؛ و پاسخ به این سوال، که نقوش مزبور فقط جنبه زیباشناسانه داشته یا دارای ابعاد مفهومی، محتوایی و نمادین بوده اند. بدیهی است که بادقت و تامل در این آثار می توان به ویژگی ها و جزئیات جالب توجهی در خصوص ساختار اجتماعی سامانیان و گرایش های مذهبی آنها دست یافت. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و با رویکرد تطبیقی است. شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای است. نتایج تحقیق: کاربرد نقوش اساطیری (ملی - مذهبی در کنار کتیبه های قرآنی بر روی آثار فلزی و سفالی سامانیان (نیشابور) تحت تاثیر ارتباط وشناخت آثار هنری دوره های قبل از اسلام (ساسانیان)، سیاست مذهبی و نگرش پادشاهان سامانی، تساهل و تسامح مذهبی سامانیان ( آیین زرتشتی - اسلام و رواج داستان های ملی ایرانیان صورت گرفته است

سامانیان، نیشابور، آثار فلزی، آثار سفالی، نقش