نفیسه حیدری - دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ هنر ایران باستان دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان
رضا نظری ارشد - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان

چیستی و چگونگی فرمها، نمادها و نقش ها در تصاویر همواره اندیشه، ذهن و تخیل پژوهشگران و هنرمندان را به چالش و جست و جو می برد. دایره و چرخش خطوط فرمی آشنا که شاید قدمتی به بلندای حضور بشر در تاریخ داشته باشند، ایهام و استعاره ای است تصویری، برای حفظ رمزهایی از مفاهیم فکری و فرهنگی در ادوار گوناگون تاریخ، اسپیرال، نمونه ی ماندگار این چرخش خطوط که نگاه آدمی را از سطح به عمق می کشاند و تخیل ذهن را در مسیر خویش، بر مرکب تحلیل به حرکت وا می دارد، یکی از این دوایر راز آلود است که هنوز کسی زمان تولدش را در دنیای تصاویر به درستی نمی داند. برخی بزرگان بر این باورند که خاستگاه آن را می باید در نقش مایه درخت زندگی جست وجو کرد. اگرچه اسپیرال پایه و نشیمن گاه نقوش گیاهی و حیوانی (ختایی و اسلیمی) است که در طول زمان در مسیر رشد و نمو خویش استیلیزه شده اند، اما این مادر فرم ها هنوز به عنوان یک المان مجزا در طراحی، مورد بررسی و تحلیل قرار نگرفته است. این تحقیق می کوشد مسیر زندگی این پیر کهنسال را از گذشته های دور در نقوش سفالها، سنگ نگاره ها و تداوم آن را در نقوش و نمادهای ادوار مختلف تاریخی ایران تا دنیای شگفت طراحی ایرانی اسلامی (طراحی اسلامی - طراحی سنتی به لحاظ شکل گیری فرم و نمادها و بیان مفهومی آن به قدر توان بررسی و تحلیل نماید.

اسپیرال، نمادگرایی، درخت زندگی، هنر طراحی ایرانی – اسلامی.